Η κ. Μαριάννα Μπενετάτου, που συμμετείχε μαζί με τον εκδότη της ΑΜΑΡΥΣΙΑΣ Χρήστο Ζαγκλή και 8μελή ελληνική αντιπροσωπεία σε ταξίδι στο Πεκίνο & το Θιβέτ, με επίσημη πρόσκληση της Κινεζικής Πρεσβείας, είχε την καλοσύνη να μας στείλει προς δημοσίευση το σχετικό άρθρο που ακολουθεί…
Ο πνευματικός πυρήνας του Θιβετανικού πολιτισμού, αποκρυσταλλωμένος στη βουδιστική μοναστηριακή ζωή σε συνδυασμό με τη μοναδική γεωγραφική τοποθεσία της περιοχής, δημιουργούν πληθώρα συνειρμών, όπως αιώνια χιόνια, μαγικές ιερουργίες και αρχαϊκά έθιμα ή ακόμη το θρυλικό γέτι, ένα είδος χιονάνθρωπου ή τέρατος των Ιμαλαΐων. Δικαίως επομένως το Θιβέτ ονομάστηκε Στέγη του Κόσμου. Κατά καιρούς ταυτίστηκε με τη μυθική Σάνγκρι-λα, έναν ειδυλλιακό τόπο πνευματικής γαλήνης και χρυσοθηρικών ευκαιριών, ιδανικό σκηνικό για φανταστικές περιπέτειες ριψοκίνδυνων καιροσκόπων ή μεταφυσικών αναζητητών.
Μέχρι πρόσφατα η εικόνα του Θιβέτ ήταν πολύ διαφορετική. Οι λιγοστοί επισκέπτες και μελετητές που έφθασαν στα απάτητα οροπέδια κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα περιέγραψαν μια οπισθοδρομική χώρα βουτηγμένη στη δεισιδαιμονία και τη φτώχεια. Για παράδειγμα, ο Ιταλός Θιβετανολόγος Γκιουζέππε Τούτσι (1894-1984) χαρακτήρισε τον Θιβετανικό βουδισμό ένα ιδιόμορφο τοπικό παρακλάδι του εσωτερικού βουδισμού, επηρεασμένο από τις δοξασίες και τα τελετουργικά της αυτόχθονης ανιμιστικής θρησκείας Μπον. Στους αντίποδες, άλλος επισκέπτης, ο Χάινριχ Χάρρερ, στο βιβλίο του «Επτά Χρόνια στο Θιβέτ», σκιαγραφεί μια γαλήνια, σχεδόν εξωπραγματική ζωή στη Λάσα. Η πνευματική και πολιτική ηγεσία της περιγράφεται πνευματώδης και φιλομαθής, αλλά συγχρόνως ανίκανη να διαχειριστεί τις καταιγιστικές εξελίξεις που οδήγησαν στην έξοδό της στην Ινδία το 1959.
Τα επόμενα χρόνια, η επικαιρότητα παίρνει τη σκυτάλη από τη ρομαντική διήγηση. Η Κινεζική ηγεσία κλείνει τα Θιβετανικά σύνορα στους Δυτικούς επισκέπτες. Η μόνη απτή πραγματικότητα της αχανούς χώρας συνοψίζεται πλέον και περιστρέφεται γύρω από το πρόσωπο και τις δραστηριότητες του Δαλάι Λάμα. Η Κίνα σιωπά ή εξαντλείται σε διαβεβαιώσεις καλής θέλησης και φιλιππικούς εναντίον του εξόριστου ηγέτη, μια στάση που δημιουργεί δυσπιστία και ερωτηματικά στη Δυτική κοινή γνώμη. Η προώθηση στο διεθνές προσκήνιο του Θιβετανικού βουδισμού από Αμερικανικούς κυρίως παράγοντες, παγιώνει τη Δυτική εντύπωση ότι το Θιβέτ συνοψίζεται στους Θιβετιανούς μοναχούς της διασποράς, με πρώτο και βασικό τον Δαλάι Λάμα. Ο ίδιος, διεθνώς αναγνωρισμένη πνευματική φυσιογνωμία, συνέβαλε με τις διδασκαλίες του στη μεταστροφή της Δυτικής κοινής γνώμης σχετικά με τις διαχρονικές αξίες του Θιβετανικού βουδισμού. Παράλληλα, η μελέτη των βουδιστικών κειμένων αποκαλύπτει έναν θησαυρό γνώσεων, που πολλές φορές έρχονται να συμπληρώσουν ολόκληρα έργα, χαμένα στη σανσκριτική πρωτότυπη μορφή τους. Οι τελετές, παλιότερα θεωρούμενες μαγικά κατάλοιπα, ανάγονται πλέον σε ύψιστες μυσταγωγίες με περίτεχνο εσωτερικό συμβολισμό. Ο τοπικισμός των θεοτήτων και οι σαμανιστικές ρίζες των μεθόδων διαλογισμού θεωρούνται στο εξής αποτελεσματικά εργαλεία στην ανεύρεση της σοφίας και ένδειξη οικουμενικότητας. Επικοινωνιακό ή/και πολιτικό τέχνασμα ή ειλικρινής κατανόηση μιας παραγνωρισμένης παράδοσης; Η Κινεζική εσωστρέφεια έδωσε αφορμή σε μια προσωποπαγή εικόνα του Θιβέτ. Αυτή η εντύπωση ασκεί σιωπηρή όσο και διαβρωτική κριτική στην Κινεζική πολιτική και στις επιδιώξεις της στα Θιβετανικά θέματα. Εστιασμένη επιλεκτικά σε συγκεκριμένους στόχους, όπως κριτική της Κινεζικής πολιτικής, προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σύμφωνα με το Δυτικό πρότυπο, κλπ., η εξιδανικευμένη εικόνα του Θιβέτ λησμονεί ή προσπερνάει το γεγονός ότι ο Δαλάι Λάμα υπήρξε όχι μόνον πνευματικός αλλά και πολιτικός ηγέτης.
Η προσεκτική ανάγνωση των αρχείων, κάτω από τον ξύλινο λόγο των επισήμων εγγράφων, αποκαλύπτει μια σκοτεινή πτυχή της Θιβετανικής ιστορίας. Από τον δέκατο τρίτο αιώνα, ο πνευματικός ηγέτης της σχολής των Σάσκυα και από τον δέκατο έβδομο αιώνα ο αρχηγός της σχολής των Κίτρινων Σκούφων, ο Δαλάι Λάμα, αποδέχονται, εκόντες ή άκοντες κατά περίπτωση, νομιμοποίηση καθώς και πολιτική και πνευματική ηγεσία πρώτα από τους Μογγόλους επίγονους του Τζέγκις Χαν και κατόπιν από τους αυτοκράτορες των δυναστειών Μινγκ και Τζινγκ. Οι μοναχοί-ηγέτες εγκαθίδρυσαν παράλληλα ένα θεοκρατικό καθεστώς, με άρχουσα τάξη τους μοναχούς και μερικές αριστοκρατικές οικογένειες. Διοικούσαν επί αιώνες τους δουλοπάροικους και τους σκλάβους, οι οποίοι δεν έχαιραν κανενός ατομικού δικαιώματος, ατομικής ελευθερίας, αυτοδιάθεσης, ή ιδιοκτησίας. Από τη γέννησή τους εγγράφονταν στα περιουσιακά στοιχεία των αφεντάδων τους!
Στην άλλη πλευρά του καθρέφτη, το Θιβέτ «παίζει» εξίσου στη φαντασία των Κινέζων: Μεγαλοπρεπή τοπία, περίεργα γεωφυσικά φαινόμενα, εξωτικά ήθη κι έθιμα, αλλά συγχρόνως πλουτοπαραγωγική περιοχή κατάλληλη για κάθε είδους επιχειρήσεις. Τέλος όμορφες γυναίκες πρόθυμες να παντρευτούν τους συγκριτικά πλουσιότερους εποίκους. Ένας πραγματικός παράδεισος στο τέλος των 44 ωρών του σιδηροδρόμου Πεκίνο-Λάσα ή των 5-6 ωρών αεροπορικώς από Πεκίνο μέσω Τσενγκντού, πρωτεύουσας της επαρχίας Σιτσουάν.
