Σκηνοθέτης, ηθοποιός, δάσκαλος υποκριτικής και πρωτοπόρος του είδους του «σωματικού θεάτρου»… Αν σε όλες τις παραπάνω ιδιότητές του, προσθέσουμε το γεγονός ότι πιστεύει στην έννοια του παιχνιδιού, της διαθεσιμότητας των ατόμων και της εμπιστοσύνης στην ομάδα, γίνεται κατανοητό γιατί ο Κώστας Φιλίππογλου θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της τέχνης του θεάτρου στην Ελλάδα.
Λίγο πριν την πρεμιέρα του έργου του Νικολάι Γκόγκολ «Ο επιθεωρητής» (21 Φεβρουαρίου, θέατρο «Άλφα») του οποίου υπογράφει τη σκηνοθεσία, μας μιλάει για το θέατρο στην Ελλάδα (το οποίο χαρακτηρίζει «ένα από τα καλύτερα στον πλανήτη»), εξηγεί για ποιόν λόγο δεν του αρέσουν τα αξιώματα και έχοντας γυρίσει όλο τον κόσμο, αποκαλύπτει ποια πόλη τον εντυπωσίασε περισσότερο.
Συνέντευξη: Τάσος Μεργιάννης
Τι είναι αυτό που καθιστά τον «Επιθεωρητή» ένα από τα καυστικότερα έργα κοινωνικής σάτιρας που γράφτηκαν ποτέ;
Το έργο γράφτηκε το 1835. Από τότε μέχρι σήμερα φαίνεται σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα. Τα προβλήματα που έχουμε με την εξουσία είναι ίδια. Οι καταχρήσεις της σε συνδυασμό με τις πολιτικές αντιθέσεις και την εκμετάλλευση της δύναμης αυτών των ανθρώπων που προκαλούν τη διαφθορά είναι κάτι διαχρονικό. Αυτό που καθιστά σύγχρονο το έργο είναι αυτό που καθιστά και τα έργα του Αριστοφάνη που μιλούν για το ίδιο θέμα. Δυστυχώς, η εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο είναι κάτι που μας ακολουθεί.
Το έργο παραμένει επίκαιρο καθώς μιλάει για μια κοινωνία που έχει απολέσει την ανθρώπινη ιδιότητά της. Ο Σωκράτης έλεγε «ουδείς εκών κακός». Για ποιο λόγο χάνει κάποιος την ανθρωπιά του;
Όσο και αν προσπαθούμε να χαρακτηρίσουμε ένα έργο «επίκαιρο» πρέπει να γνωρίζουμε ότι όσα διαδραματίζονται σίγουρα έχουν ξανασυμβεί μέσα στον κύκλο της Ιστορίας. Ο άνθρωπος επαναλαμβάνει τα ίδια πράγματα, αλλά και τα ίδια λάθη. Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι κακός εξ αρχής. Η έλλειψη συνοχής στον κοινωνικό ιστό μάς έχει κάνει να μην έχουμε κοινωνική, αλλά ατομική συνείδηση.
Να σας δώσω ένα παράδειγμα: εάν ένας με την ιδιότητα του προέδρου του 15μελούς χρησιμοποιήσει τα λεφτά του κοινού ταμείου για να φάει δυο σουβλάκια, έχει διαπράξει διαφθορά. Ο άνθρωπος, λοιπόν, δεν είναι κακός αλλά πολύ εύκολα γίνεται άπληστος. Η παιδεία και η κοινωνική συνείδηση είναι αυτά που μπορούν να τον κάνουν να αλλάξει συμπεριφορά.
Εκτός από σκηνοθέτης, είστε ηθοποιός και δάσκαλος θεάτρου. Έχετε διδάξει σε πολλές πόλεις της Ευρώπης και στη Νέα Υόρκη. Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που λέτε στους μαθητές σας;
Ότι το θέατρο πρέπει να το αντιμετωπίζουμε με μεγάλη χαρά, σαν να είναι ένα όμορφο παιχνίδι. Την ίδια αντίληψη έχω και για τη ζωή. Με τη διαφορά ότι το παιχνίδι αυτό έχει κανόνες.
Υπάρχει κάποιος κανόνας που δεν πρέπει να παραβούμε ποτέ;
Δεν πρέπει να παραβούμε ποτέ τον κανόνα της συλλογικότητας, η οποία είναι απαραίτητη στο θέατρο και στη ζωή. Διαφορετικά γινόμαστε μοναχικοί λύκοι. Κακά τα ψέματα, όταν προσπαθείς να είσαι «αυτάρκης» θα γίνεις είτε ξωτικό, είτε θηρίο. Δεν μπορούμε να είμαστε αυτάρκεις, μπορούμε όμως να είμαστε ο εαυτός μας. Πάντα ενταγμένος στο κοινωνικό σύνολο, όπως ο homo sapiens. Μόνο έτσι μπορούμε να επιβιώσουμε. Η απληστία μας κάνει να σπάμε αυτούς τους κανόνες και αυτό ισχύει για όλα τα μήκη και πλάτη αυτού του πλανήτη. Κανείς δεν είναι αθώος. Είμαστε όλοι ένοχοι.
Υπήρξατε μέλος του περίφημου «Théâtre de Complicité» στο Λονδίνο το οποίο έχετε πει ότι σας «ενηλικίωσε καλλιτεχνικά». Τι πρεσβεύει αυτό το θέατρο;
H ομάδα Complicité, η οποία ξεκίνησε το 1983 είναι μια δυναμική και σπουδαία ομάδα που διαμόρφωσε την 
αισθητική του σύγχρονου θεάτρου παγκοσμίως μαζί με τον Πίτερ Μπρουκ και την Αριάν Μνούσκιν. «Complicité» σημαίνει «συνενοχή». Πρόκειται για μια διαδικασία συλλογικής τέχνης, μια κολεκτίβα που προσπαθεί να πει μια ιστορία στον κόσμο με την καλύτερη πρόθεση εμβαθύνοντας στο παιχνίδι, τη χαρά και τη συλλογικότητα.
Είστε ο άνθρωπος που έφερε το σωματικό θέατρο στην Ελλάδα. Μπορείτε να μας εξηγήσετε τον όρο «σωματικό θέατρο»;
Το θέατρο σήμερα έχει πάψει να είναι εγκεφαλικό όπως ήταν πριν από 30 χρόνια. Πλέον προσπαθούμε να βρούμε μια ποιητική στιγμή πίσω από τις λέξεις, κάτι που δείχνουμε με το σώμα. Το σωματικό θέατρο, το θέατρο της συλλογικότητας και το λεγόμενο θέατρο της επινόησης (devised theater) πάνε χέρι- χέρι. Αυτό που επιτάσσει το σωματικό θέατρο είναι να είμαστε ανοικτοί με το σώμα, το μυαλό και την ψυχή μας σαν να αποτελούν μια ενιαία τρισδιάστατη εικόνα. Στη σκηνή να μην ξεκινάμε να προσεγγίζουμε την ιστορία εγκεφαλικά, αλλά χρησιμοποιώντας το σώμα, την εικόνα και το ένστικτό μας. Σήμερα βλέπουμε σε μεγάλο βαθμό την επιρροή του σωματικού θεάτρου στο ευρωπαϊκό θέατρο.
Πώς είναι το επίπεδο του θεάτρου στην Ελλάδα;
Παρακολουθώ αρκετά θέατρο στο εξωτερικό και μπορώ να σας πω ότι στην Ελλάδα δεν έχουμε απλώς ένα πολύ καλό θέατρο αλλά ένα από τα καλύτερα στον πλανήτη. Τα τελευταία 20 χρόνια οι ηθοποιοί λαμβάνουν πολύ καλή εκπαίδευση. Το επίπεδο έχει ανέβει πολύ, οπότε έχουμε και καλούς σκηνοθέτες και καλούς συντελεστές – τους επαγγελματίες δηλαδή του φωτισμού, των σκηνικών κ.τ.λ
Εκτός από ποιότητα, όμως υπάρχει και η ποσότητα. Αντέχει η Αθήνα τις 250 σκηνές και τις 1.500 παραστάσεις που υπολογίζεται ότι ανεβαίνουν σε μια περίοδο;
Αυτός ο πλουραλισμός έχει τα καλά του και τα κακά του. Το κακό είναι η σκέψη «πρέπει να δημιουργήσω ώστε να υπάρξω κι εγώ, έστω χωρίς την πολλή γνώση ή την εμπειρία». Στο μέσο όρο του, όμως και πάλι το ελληνικό θέατρο είναι, όπως είπα, σε υψηλό επίπεδο. Αυτό που απουσιάζει είναι το χρήμα. Οι δουλειές που μπορούν να πληρώσουν είναι πολύ λίγες. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι που συμμετέχουν στις παραστάσεις δεν πληρώνονται. Κάνουν, λοιπόν, χίλια πράγματα για να επιβιώσουν. Όμως, και το θέατρο επιβιώνει από το πάθος τους. Όπως «η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων», έτσι και η επιβίωση του θεάτρου επαφίεται στον πατριωτισμό των καλλιτεχνών. Το ίδιο ισχύει και στο δικό σας επάγγελμα, αυτό των δημοσιογράφων.
Υπάρχει μυημένο θεατρικό κοινό στην Ελλάδα;
Το οξύμωρο, λοιπόν, είναι ότι ενώ έχουμε πολύ καλό θέατρο, δεν έχουμε καλό κοινό. Ενώ οι ηθοποιοί εκπαιδεύονται και εξελίσσονται, το κοινό δεν έχει προλάβει να ακολουθήσει. Άλλωστε, το θεατρικό κοινό είναι μικρό σε σχέση με τον αριθμό των καλλιτεχνών, οπότε πρακτικά δεν μπορεί να τους συντηρήσει όπως και το ίδιο το θέατρο.
Τι εργαλεία χρειάζεται το κοινό για να εκπαιδευτεί;
Χρειάζονται συλλογικά μέσα, όπως η τηλεόραση, η οποία, όμως, δεν έχει αλλάξει προς το καλύτερο, ώστε να βοηθήσει σ’ αυτήν την κατεύθυνση. Η αισθητική μπορεί να αλλάξει μέσα σε μια γενιά, αλλά για να αλλάξεις το κοινό χρειάζεται πολύ περισσότερος χρόνος.
Η κρίση έκανε κάτι καλό στο επάγγελμά σας;
Έκανε πολλά κακά αλλά έκανε και ένα καλό. Έσπασε την καθεστηκυία τάξη των θιασαρχών και των θεάτρων που υπήρχε. Προέκυψαν νέα πρόσωπα, νέες σκηνές και θεατρικά σχήματα τα τελευταία δέκα χρόνια.
Ως κοινωνία τι μάθαμε από την κρίση;
Αυτήν την στιγμή δεν ανεχόμαστε ως κοινωνία την διαφθορά με τον τρόπο που την ανεχόμασταν, για παράδειγμα, το 2004 ή το 2007. Αυτό είναι ένα μάθημα που μάλλον πήραμε, αν και γενικότερα ως λαός έχουμε μάθει να ξεχνάμε πολύ εύκολα.
Σας έχει γίνει πρόταση να κατέλθετε στον πολιτικό στίβο;
Όχι. Μόνο σε επίπεδο Αυτοδιοίκησης. Ξέρετε, είναι δύσκολο να μελετάς για τη δουλειά σου και παράλληλα να ασχολείσαι με τα κοινά. Εκεί πρέπει να επιλέξεις. Οπότε, επιλέγω να εκφράζομαι μέσα από το θέατρο, χωρίς να έχω τη διάθεση να αναλάβω καμία δημόσια θέση.
Δηλαδή, σε θεωρητικό επίπεδο, δεν θα σας ενδιέφερε η θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου ή του Φεστιβάλ Αθηνών;
Εμείς οι σκηνοθέτες αγαπούμε πολύ το θέατρο, αλλά, με τόσους φίλους ηθοποιούς που έχουμε, δεν ξέρω κατά πόσο θα μπορούσαμε να είμαστε αντικειμενικοί κατέχοντας τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή. Επίσης, θεωρώ ότι το «πολιτιστικό management» είναι κάτι που πρέπει να σπουδάζεται . Στο εξωτερικό αυτοί οι άνθρωποι διοικούν τα θέατρα και όχι οι σκηνοθέτες.
Αυτήν την περίοδο κάνετε εντατικές πρόβες για το έργο «Η κυρία του Μαξίμ» στο Εθνικό. Πώς είναι η συνεργασία σας με τον Θωμά Μοσχόπουλο;
Μου αρέσει πολύ αυτή η συνεργασία, όπως και το γεγονός ότι δεν σκηνοθετώ, αλλά μόνο παίζω στην παράσταση. Περνάω υπέροχα. Μου φαίνεται σαν να είμαι… διακοπές! Τον ένα μήνα που μεσολαβεί από την μια πρεμιέρα στην άλλη (21 Φεβρουαρίου η πρεμιέρα στο θέατρο «Άλφα», 21 Μαρτίου στο «Εθνικό»), θα αφοσιωθώ στον ρόλο μου στο έργο του Ζορζ Φεϊ.
Η ζωή εκτός θεάτρου
Έχετε γυρίσει σχεδόν όλο τον κόσμο. Πιο είναι το πιο ωραίο μέρος που έχετε δει;
Δεν έχω να σας πω «το πιο ωραίο μέρος», γιατί αυτό είναι ουτοπία. Έχω θαυμάσει τη Νέα Υόρκη. Ήταν υπέροχα στη Λωζάννη της Ελβετίας με την ήσυχη, τακτοποιημένη ζωή. Στο Βερολίνο μου άρεσε η αγάπη του κοινού προς το θέατρο. Αλλά τη σπίθα της ζωής την είδα στο Σεράγεβο, όταν πήγα το 2000.
Τι είδατε στο Σεράγεβο και σας εντυπώθηκε;
Θυμάμαι ότι ο ταξιτζής που μας μετέφερε είχε μια σφαίρα στο πόδι του. Ο τεχνικός μας δούλευε με ένα χέρι, καθώς το άλλο δεν ήταν λειτουργικό εξαιτίας του πολέμου. Έβλεπα, λοιπόν, με τι πάθος δούλευαν οι άνθρωποι για να ξαναστήσουν τη χώρα μετά τον πόλεμο και τους ζήλευα.
Πώς είναι η ζωή σας εκτός θεάτρου;
Έχω έναν γιο. Η προσωπική ζωή μας οφείλει να είναι ενδιαφέρουσα γιατί αυτό τροφοδοτεί την Τέχνη. Πολλοί «αφοσιώνονται» στο θέατρο με λάθος τρόπο. Αφοσίωση δεν σημαίνει στέρηση της προσωπικής ζωής. Θυμάμαι ότι ο Πίτερ Μπρουκ έλεγε στους ηθοποιούς του μετά το τέλος των παραστάσεων «πηγαίνετε στις χώρες σας. Ζήστε και φέρτε τις εμπειρίες σας πίσω σε 2 – 3 χρόνια που θα τα ξαναπούμε».
«Ο επιθεωρητής» στο θέατρο Άλφα
Συντελεστές:
Σκηνοθεσία: Κώστας Φιλίππογλου
Συν σκηνοθεσία: Γιώτα Σερεμέτη
Απόδοση κειμένου: Γιώτα Σερεμέτη, Κώστας Φιλίππογλου
Σκηνικά: Αντώνης Χαλκιάς
Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα, Ειρήνη Γεωργακίλα
Σχεδιασμός φωτισμών: Νίκος Βλασόπουλος
Μουσική επιμέλεια: Γιάννης Σορώτος
Φωτογραφίες: Σοφοκλής Μπιμπής
Δ/νση παραγωγής: Λευτέρης Πλασκοβίτης
Παραγωγή: K2L ΑΛΦΑ.ΘΕΑΤΡΟ Ε.Ε.
Παίζουν: (με αλφαβητική σειρά): Θανάσης Βλαβιανός, Μυρτώ Γκόνη, Βασίλης Κουλακιώτης, Κωνσταντίνος 
Μπιμπής, Χριστίνα Μπρέκου, Γιάννης Στεφόπουλος, Δημήτρης Φραγκιόγλου.
ΙNFΟ
θέατρο Άλφα: Πατησίων 37
Πότε: Κάθε Παρασκευή και Σάββατο στις 21:00 – Κάθε Κυριακή στις 19:00.
Πρεμιέρα: 21 Φεβρουαρίου 2020.
Διάρκεια: 100 λεπτά με διάλειμμα
Τιμή εισιτηρίου: 12€ (προπώληση) / Ταμείο: 17€, 13€ (ΑΜΕΑ, φοιτητικό, ανέργων)
Προπώληση εισιτηρίων: Από το ταμείο του θεάτρου (Τηλ 210 5221444 & 210 5238742) και viva.gr.
Χορηγός επικοινωνίας: Αμαρυσία.
Η Αμαρυσία είναι παντού! Ακολουθήστε μας στα social media για να μαθαίνετε ό,τι συμβαίνει στα Βόρεια Προάστια! #Follow για να βλέπετε όλες τις εξελίξεις!
Twitter: https://twitter.com/
Instagram: https://www.instagram.com/
Facebook: https://www.facebook.com/
