Στη δημιουργία 104 νέων Μονάδων Ψυχικής Υγείας και άλλων οκτώ Έγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση, σε όλη την Ελλάδα, προχωρεί η κυβέρνηση, δίδοντας ιδιαίτερο βάρος στα παιδιά και τους εφήβους. Με αφορμή την 10η Οκτωβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, η υφυπουργός Υγείας, αρμόδια για τον ευαίσθητο τομέα της Ψυχικής Υγείας και των Εξαρτήσεων Ζωή Ράπτη, μιλά στην ΑΜΑΡΥΣΙΑ για τις οδυνηρές συνέπειες της πρόσφατης πανδημίας στον ψυχισμό του πληθυσμού, τη μοναξιά από την οποία διακατέχονται οι νέοι, τα μέτρα που ελήφθησαν όλο αυτό το διάστημα για την αντιμετώπιση του προβλήματος και γι’ αυτά που σχεδιάζονται, έχοντας το βλέμμα στραμμένο στον άνθρωπο και στην επόμενη μέρα. Ήδη λειτουργεί ο πενταψήφιος αριθμός 10306, ο οποίος έχει δεχθεί περισσότερες από 450.000 κλήσεις, ενώ αξιοσημείωτη είναι η πρώτη ολοκληρωμένη προσπάθεια ψηφιακής αποτύπωσης των Μονάδων Ψυχικής Υγείας της χώρας.
Συνέντευξη: Έλενα Φυντανίδου
Η 10η Οκτωβρίου έχει καθιερωθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Επίσης, ο Π.Ο.Υ. έχει θέσει την Ψυχική Υγεία ως έναν από τους τέσσερις πυλώνες της πολιτικής
του για την περίοδο 2020-2025. Ποιοι είναι οι στόχοι της παγκόσμιας αυτής ημέρας;
Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη για τα ψυχικά νοσήματα και ασθένειες. Θεσμοθετήθηκε το 1994 από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγείας και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Η φετινή ημέρα έχει σύνθημα «Να κάνουμε την Ψυχική Υγεία και Ευημερία όλων, Παγκόσμια Προτεραιότητα».
Σήμερα, είναι κοινώς αποδεκτό ότι η Ψυχική Υγεία δεν σχετίζεται μόνο με την ψυχική ασθένεια. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ολιστική υγεία και την ευημερία του ατόμου, αλλά και της κοινωνίας στο σύνολό της. Τα τελευταία δύο χρόνια της πανδημίας, μας υπενθύμισαν πόσο πολύτιμο και ευάλωτο αγαθό είναι η ψυχική μας υγεία.
Ωστόσο, η υγειονομική κρίση αποτελεί μια αφορμή για να χτίσουμε γερά θεμέλια για το μέλλον και να διασφαλίσουμε ότι η επόμενη μέρα, μετά την πανδημία, θα είναι πιο «φωτεινή». Είναι η στιγμή να εξέλθουμε από την κατάσταση επιβίωσης, που μας επέβαλε αυτή η κρίση και να αποκαταστήσουμε την ευημερία στη ζωή μας.
Πώς αντιμετωπίστηκαν οι συνέπειες της πανδημίας;
Στη χώρα μας, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης διέβλεψε από τα πολύ αρχικά στάδια της πανδημίας την ανάγκη βελτίωσης της ανθεκτικότητας του γενικού πληθυσμού και των ευάλωτων ομάδων και δημιούργησε άμεσα ειδικό χαρτοφυλάκιο για την Ψυχική Υγεία και τις Εξαρτήσεις, το οποίο είχα τη μεγάλη τιμή να μου αναθέσει.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η Ψυχική Υγεία τίθεται πλέον ως βασική προτεραιότητα για τις κυβερνήσεις. Τα κράτη χαράσσουν πολιτικές και συνεργάζονται για τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις στα συστήματα Ψυχικής Υγείας, προκειμένου να δημιουργήσουν προσβάσιμες πολυεπιστημονικές υπηρεσίες, με μηδενική ανοχή στο στίγμα και τις διακρίσεις.
Σε ποιες δράσεις προχωρήσατε στο Υπουργείο Υγείας;
Στο Υπουργείο Υγείας αναπτύσσουμε πολιτικές και δράσεις, με στόχο τη δημιουργία ποιοτικού συστήματος υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας.
Για να στηρίξουμε όσους είχαν ανάγκη, δημιουργήσαμε τη δωρεάν Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306, η οποία έχει λάβει μέχρι σήμερα πάνω από 450.000 κλήσεις.
Τα πιο συχνά αιτήματα αφορούσαν στον Covid-19 και τον εμβολιασμό, αλλά ζητήθηκε και βοήθεια για περιπτώσεις άγχους, μοναξιάς και ανάγκης για επικοινωνία, αϋπνίας και διαταραχών ύπνου, κατάθλιψης, πένθους. Επίσης, αναφέρθηκαν περιπτώσεις ενδοοικογενειακών προβλημάτων και εντάσεων στο σπίτι, καθώς και προβλήματα σε διαπροσωπικές σχέσεις, όπως χωρισμοί, απιστίες και ερωτική απογοήτευση.
Στη διάρκεια της πανδημίας αναπτύξατε πολλές δράσεις με τη χρήση ψηφιακών μέσων. Ποιες ήταν αυτές οι δράσεις;
Πράγματι, η πανδημία ανέδειξε και την ανάγκη χρήσης ψηφιακών μέσων για την παροχή υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. Στο πλαίσιο αυτό δημιουργήσαμε Μονάδα Τηλεψυχιατρικής σε ορεινές και νησιωτικές περιοχές της χώρας, για την εξ αποστάσεως παροχή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, που λειτουργούν ήδη στη Σύμη και το Καστελλόριζο, καθώς και πλατφόρμα τηλεσυμβουλευτικής για παιδιά και εφήβους.
Για την υποστήριξη της Τρίτης Ηλικίας δημιουργήσαμε Τηλεφωνική Γραμμή Βοήθειας για την Άνοια 1102, ενώ λειτουργούμε 2 Κέντρα Ημέρας στην Αλεξανδρούπολη και το Ηράκλειο, για την υποστήριξη τόσο των ασθενών όσο και των φροντιστών τους.
Στο πλαίσιο της πρόληψης και αντιμετώπισης της άνοιας, αναπτύσσουμε προγράμματα ψυχογηριατρικής σε περιοχές της χώρας με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Συγκεκριμένα, έχουν αναπτυχθεί σε νησιωτικές περιοχές, όπως η Τήνος, η Σύρος και η Άνδρος, σε ακριτικές περιοχές, όπως η Ξάνθη, η Αλεξανδρούπολη και το Σουφλί, αλλά και στην ενδοχώρα της Δυτικής Ελλάδας, όπως η Χαλανδρίτσα, τα Καλάβρυτα και η Ερυμάνθεια.
Ιδιαίτερο βάρος έχετε δώσει στη στήριξη των παιδιών και εφήβων μας. Ποιες δράσεις έχετε αναπτύξει;
Τα παιδιά μας αποτελούν το μέλλον της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό, νομοθετήσαμε τις Μονάδες Έγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση και προχωράμε στη δημιουργία 8 Μονάδων σε όλη την Ελλάδα και συγκεκριμένα σε Αττική, Θεσσαλονίκη, Κρήτη, Θεσσαλία, Ιωάννινα, Δωδεκάνησα, Πελοπόννησο και Θράκη.
Στο πρόγραμμά μας έχουμε εντάξει τη δημιουργία ψυχιατρικών δομών για παιδιά και εφήβους. Λειτουργούμε την Ψυχιατρική Κλινική Εφήβων του Νοσοκομείου Νίκαιας – Δυτικής Αττικής «Ιωάννης Αγγελικούσης», στο πλήρως ανακαινισμένο και σύγχρονο κτίριο «Κοπανάρη», μετά από δωρεά του Ιδρύματος «Αντώνιος και Ιωάννης Αγγελικούσης». Το νέο κτίριο αποτελεί έναν χώρο κατάλληλο για την ψυχιατρική φροντίδα των νεαρών ασθενών 14-18 ετών, δυναμικότητας 15 κλινών.
Η Δυτική Αττική στερείτο ικανού αριθμού κλινών, με αποτέλεσμα πολλά περιστατικά να οδηγούνται στο Δρομοκαΐτειο, το οποίο ασφαλώς δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες των εφήβων. Με τη λειτουργία της νέας Κλινικής, οι έφηβοί μας μπορούν, πλέον, να νοσηλεύονται και στην Αγία Βαρβάρα.
Εξάλλου, για την υποστήριξη της νοσοκομειακής ψυχιατρικής φροντίδας παιδιών και εφήβων, αναπτύξαμε νέες παιδοψυχιατρικές κλίνες στο Καραμανδάνειο Νοσοκομείο της Πάτρας, στην Ψυχιατρική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου της Τρίπολης, στην Ψυχιατρική Κλινική του ΠΓΝΑ Αλεξανδρούπολης και ετοιμάζουμε κλίνες στην Ψυχιατρική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου Ασκληπιείου Βούλας.
Κατά την περίοδο της πανδημίας παρατηρήθηκε αύξηση και των διαταραχών πρόσληψης τροφής. Αυτό συμβαίνει, επειδή τα αρνητικά συναισθήματα μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά που έχουμε απέναντι στο φαγητό.
Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής αποτελούν χρόνιες ψυχιατρικές διαταραχές, με πιο συχνή την ψυχογενή ανορεξία, η οποία έχει το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας. Αποτελούν πλέον, σύμφωνα με τους ειδικούς, «συχνές» διαταραχές, καθώς πλήττουν περίπου το 8% του γενικού πληθυσμού.
Για να αντιμετωπίσουμε τις διαταραχές αυτές, και συγκεκριμένα το πρόβλημα της νευρικής ανορεξίας, που αντιμετωπίζουν πολλοί έφηβοι, προχωρήσαμε στη λειτουργία Μονάδας Ψυχογενούς Ανορεξίας για Ενήλικες, στο Σισμανόγλειο. Πρόκειται για την πρώτη Μονάδα του είδους, που ανήκει στο ΕΣΥ.
Με την υποστήριξη του Ταμείου Ανάκαμψης αναπτύσσουμε 2 Κέντρα Ημέρας σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Στόχος είναι η πρόληψη, η έγκαιρη παρέμβαση και θεραπεία ψυχικών διαταραχών, όπως είναι και οι διαταραχές πρόσληψης τροφής.
Επιχειρείτε μια σημαντική ενίσχυση του πεδίου της Ψυχικής Υγείας, μέσω Ταμείου Ανάκαμψης. Ποια προγράμματα έχουν ενταχθεί;
Έχουμε εντάξει τη δημιουργία νέων δομών και προγραμμάτων προς χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης. Στο πλαίσιο αυτό, δημιουργούμε σε όλη τη χώρα 104 νέες Μονάδες Ψυχικής Υγείας, έχουμε δε ήδη προκηρύξει τις πρώτες 65, που αφορούν Κέντρα Ημέρας και Κινητές Μονάδες για την υποστήριξη της Ψυχικής Υγείας Ενηλίκων, καθώς και Κέντρα Ημέρας για την υποστήριξη εργαζομένων.
Επίσης, οικοτροφεία και ξενώνες για ενήλικες με σοβαρές ψυχικές διαταραχές, καθώς και δομές για την υποστήριξη όσων πάσχουν με άνοια – alzheimer’s και των φροντιστών τους.
Για τα παιδιά και τους εφήβους έχουμε προκηρύξει και θα δημιουργήσουμε Κέντρα Ημέρας και Κινητές Μονάδες Ψυχικής Υγείας παιδιών και εφήβων, Ξενώνες για παραβατικούς εφήβους, καθώς και Κέντρα Ημέρας για τη στήριξη της οικογένειας.
Στο χαρτοφυλάκιό σας περιλαμβάνεται και ο τομέας των εξαρτήσεων. Σε ποιες δράσεις έχετε προχωρήσει;
Εγκαινιάσαμε τον πρώτο σταθερό Χώρο Εποπτευόμενης Χρήσης επί της οδού Καποδιστρίου στην Αθήνα, όπου υπάρχει δυνατότητα χορήγησης ναλοξόνης, ουσία η οποία καταπολεμά άμεσα τις συνέπειες από υπερδοσολογία και σώζει ζωές.
Λειτουργούμε το Ανοιχτό Κέντρο Ημέρας Αστέγων, μια νεοσύστατη δομή του ΟΚΑΝΑ, σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων και συγχρηματοδότηση από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αττικής. Στον χώρο λειτουργεί και το Υπνωτήριο, όπου μπορούν να διανυκτερεύσουν με ασφάλεια έως 90 άτομα.
Εγκαινιάσαμε στο Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού I, ειδικό χώρο του ΚΕΘΕΑ διαμονής για απεξάρτηση από τα ναρκωτικά, σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής.
Έχετε επενδύσει στις διεθνείς συνεργασίες;
Η πανδημία ήταν η αφορμή για να συνειδητοποιήσουμε, περισσότερο από ποτέ, ότι η επένδυση στις συνεργασίες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο είναι ο ασφαλέστερος δρόμος για την έξοδο από αυτή την κρίση, διασφαλίζοντας την ψυχική υγεία και ευεξία.
Σε αυτό το πνεύμα, έχουμε προχωρήσει σε συνεργασίες με εθνικούς και διεθνείς φορείς, όπως ο Π.Ο.Υ., η UNICEF και άλλα υπουργεία της χώρας μας. Σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και τα νοσοκομεία
μας, αναπτύσσουμε προγράμματα που χρησιμοποιούν την τέχνη ως θεραπευτικό εργαλείο, καθώς έχει αποδειχθεί ότι η τέχνη και ο πολιτισμός συμβάλλουν στην ολιστική ευημερία του ατόμου.
Επίσης, τον Ιούλιο 2021, είχαμε τη χαρά να διοργανώσουμε στην Αθήνα, Σύνοδο Κορυφής, σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Το Συνέδριο οδήγησε στην υιοθέτηση της «Διακήρυξης των Αθηνών» από τα 53 κράτη – μέλη του Π.Ο.Υ. Ευρώπης.
H Διακήρυξη υπογραμμίζει την ανάγκη για ανοικοδόμηση των συστημάτων Ψυχικής Υγείας των χωρών, ώστε να παρέχουν ποιοτικές υπηρεσίες, που προστατεύουν την ψυχική υγεία και ευημερία των πληθυσμών μας. Αναγνωρίζεται, δε, πλέον επίσημα ως κείμενο αναφοράς για την εφαρμογή του «Ευρωπαϊκού Προγράμματος Εργασίας του Π.Ο.Υ. για το 2020-2025».
Επίσης, εγκαινιάσαμε το Γραφείο Ποιότητας και ασφάλειας ασθενών του Π.Ο.Υ. στην Αθήνα, στο πλαίσιο του οποίου υλοποιείται το νέο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα του Π.Ο.Υ. για την Ποιότητα των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας για Παιδιά και Εφήβους.
Ένα σημαντικό βήμα στη θητεία σας είναι και η δημιουργία του Ψηφιακού Χάρτη των Μονάδων Ψυχικής Υγείας της χώρας. Τι ακριβώς περιλαμβάνει;
Αναλαμβάνοντας το χαρτοφυλάκιο της Ψυχικής Υγείας, διαπιστώσαμε την έλλειψη μιας πλήρους καταγραφής των Μονάδων Ψυχικής Υγείας της χώρας. Προχωρήσαμε στην πρώτη ολοκληρωμένη προσπάθεια ψηφιακής αποτύπωσης και γεωαναφοράς όλων των Μονάδων. Πρόκειται για τον Χάρτη Ψυχικής Υγείας της χώρας, ο οποίος απεικονίζει περισσότερες από 800 δομές.
Ανώνυμα και με προστασία των προσωπικών τους δεδομένων, οι πολίτες μπορούν να αποκτήσουν άμεση και εύκολη πρόσβαση σε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες (διεύθυνση, τηλέφωνο, email, τύπος δομής, παρεχόμενες ωφέλειες κ.ά.) για τις Μονάδες Ψυχικής Υγείας της χώρας, των οποίων τις υπηρεσίες χρειάζονται.
Ο Χάρτης είναι διαθέσιμος στον σύνδεσμο του Υπουργείου Υγείας, στην ηλεκτρονική πλατφόρμα: https://bi.moh.gov.gr/mhealthmaps/showmap
Ποιο είναι το όραμά σας για την επόμενη μέρα;
Η πιο σπουδαία επένδυση είναι αυτή που στρέφει το βλέμμα στον ίδιο τον άνθρωπο. Στην υγεία του, σωματική και ψυχική, στην ευεξία και ευημερία καθενός από εμάς και σε ένα ελπιδοφόρο μέλλον για όλους. Αγωνιζόμαστε καθημερινά για τη στήριξη κάθε συμπολίτη μας, κάθε γυναίκας κάθε παιδιού, με πίστη και αφοσίωση. Για να τους προσφέρουμε προστασία, ασφάλεια, σωματική και ψυχική υγεία και να τους δώσουμε φωνή για να διεκδικήσουν ένα υγιές παρόν και μέλλον! Για να μη μείνει κανένας μόνος του, να μη μείνει κανένας πίσω!
