(Βιολόγος – Σύμβουλος Ευεξίας και Ευζωίας)
Οπως για όλα τα συναισθήματα, έτσι και για την αγάπη, υπάρχει συσχέτιση της εμπειρίας του συναισθήματος με τη λειτουργία κάποιου κυκλώματος νευρώνων του εγκεφάλου και με χημικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στον οργανισμό μας. Αν έπρεπε να δώσουμε μια απάντηση στο για ποιο λόγο είναι ανάγκη να ερωτευόμαστε και να αγαπάμε τους συντρόφους μας, η ιδέα είναι η εξής. Η αγάπη στους ανθρώπους μοιράζεται κοινά χαρακτηριστικά με τις συμπεριφορές φλερτ που συναντώνται σε κατώτερα θηλαστικά και σχετίζονται με την επιλογή συντρόφου για αναπαραγωγή. Από μία εξελικτική σκοπιά, η αξία της αγάπης έγκειται στη διαμόρφωση στενού δεσμού μεταξύ σεξουαλικά ώριμων ατόμων, με «σκοπό» να κρατήσει μαζί τους γονείς για το χρονικό διάστημα που απαιτείται ώστε να μεγαλώσουν με επιτυχία τον απόγονο ή τους απογόνους τους. Ανάλογα με τη διάρκεια του χρονικού αυτού διαστήματος και ανάλογα με την ευρύτερη κοινωνική τους συμπεριφορά, τα διάφορα θηλαστικά εμφανίζουν διαφορετικού τύπου δεσμούς ενηλίκων, από σχέσεις ζωής έως πολυγαμικές συμπεριφορές.
Βασικό ρόλο στην αγάπη παίζουν το σύστημα ανταμοιβής ντοπαμίνης του εγκεφάλου και δύο ορμόνες, η οξυτοκίνη και η βασοπρεσίνη. Το σύστημα ανταμοιβής ντοπαμίνης είναι ένα σύστημα νευρώνων που παράγουν ντοπαμίνη ως σηματοδοτικό μόριο και έχει κεντρικό ρόλο στην υποκίνηση διάφορων συμπεριφορών και στην επεξεργασία της προσλαμβανόμενης ανταμοιβής. Το σύστημα αυτό διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη συσχετιστική μάθηση, στη λήψη αποφάσεων και μεσολαβεί στο βίωμα θετικών συναισθημάτων, κυρίως της ευχαρίστησης. Η οξυτοκίνη και η βασοπρεσίνη είναι οι δύο ορμόνες που, στην περίπτωση της αγάπης, αλληλεπιδρούν με το σύστημα αυτό και οδηγούν στην παραγωγή ντοπαμίνης, η οποία είναι σημαντική για τη δημιουργία δεσμών ζευγαριού, καθώς καθιστά τις ρομαντικές σχέσεις και την αγάπη μια ικανοποιητική εμπειρία. Μάλιστα, διαφορετική κατανομή ή πυκνότητα των υποδοχέων των δύο αυτών ορμονών στον εγκέφαλο οδηγεί σε υιοθέτηση διαφορετικών στρατηγικών ζευγαρώματος και τύπου δεσμού σε κατώτερα θηλαστικά.
Δεν είναι απαραίτητα υπερβολή κάποιος να ισχυριστεί ότι η αγάπη είναι εθισμός, μιας και τα μονοπάτια νευρώνων που ενεργοποιούνται στην αγάπη και τη διαμόρφωση δεσμών είναι κατά πολύ όμοια με εκείνα που ενεργοποιούνται σε συμπεριφορές εθισμού! Φυσικά, τα όσα συμβαίνουν κατά τη «διάρκεια της αγάπης» είναι αρκετά πιο περίπλοκα, με ένα σύνολο ορμονών και εγκεφαλικών περιοχών να λαμβάνουν μέρος και να αλληλεπιδρούν με τρόπους που ακόμα δεν έχουμε πλήρως διαλευκάνει. Οι ψυχολόγοι έχουν χωρίσει τις ρομαντικές σχέσεις σε τρία στάδια, καθένα από τα οποία έχει τα δικά του χαρακτηριστικά και νευροβιολογικό υπόβαθρο: το στάδιο του έρωτα, το στάδιο της παθιασμένης αγάπης και το στάδιο της συντροφικής αγάπης. Τα όσα αναφέρθηκαν αφορούν κατά βάση το δεύτερο στάδιο, το επονομαζόμενο και ως στάδιο της «παθιασμένης αγάπης», όπου κυρίως διαμορφώνεται το δέσιμο μεταξύ του ζευγαριού.
Και σε ότι αφορά στα… «ύποπτα» συμπτώματα; Oι ερωτευμένοι βιώνουν μια κατάσταση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «στρεσογόνος». Ακριβώς δηλαδή όπως συμβαίνει σε περιόδους έντονου άγχους, ο οργανισμός απελευθερώνει κατεχολαμίνες, αυξάνονται τα επίπεδα της αδρεναλίνης και επομένως παρουσιάζεται ταχυκαρδία. Ως αποτέλεσμα, το ερωτευμένο άτομο συνήθως ιδρώνει, ανατριχιάζει και κοκκινίζει το πρόσωπό του. Έχετε παρατηρήσει ότι, όταν είστε ερωτευμένοι, δεν έχετε όρεξη να φάτε; Μήπως αισθάνεστε ότι το στομάχι σας έχει «δεθεί κόμπος»; Σίγουρα δεν είστε οι μόνοι. Αν και οι επιστήμονες δεν είναι βέβαιοι για τη διεργασία που συντελείται στον οργανισμό, συμφωνούν ότι το σύμπτωμα αυτό είναι σύνηθες στα ερωτευμένα άτομα. Κατά πάσα πιθανότητα, πάντως, δεν είναι τυχαίο ότι η σεροτονίνη, που είναι υπεύθυνη για τη ρύθμιση του συναισθήματος, παίζει σημαντικό ρόλο και στις διεργασίες πρόσληψης της τροφής.
Η βιοχημεία, οι νευροεπιστήμες και άλλοι κλάδοι των επιστημών προσπαθούν να ανακαλύψουν τις διεργασίες που συντελούνται στον οργανισμό τις στιγμές αυτές της απόλυτης ευτυχίας. Αν και δεν υπάρχουν ακόμα επαρκή επιστημονικά στοιχεία που να αποδεικνύουν τον τρόπο που λειτουργούν οι ερωτευμένοι, όλα δείχνουν ότι ο έρωτας κάνει καλό στην υγεία! Εργαστηριακές μελέτες δείχνουν ότι οι ευτυχισμένοι άνθρωποι, όπως είναι οι ερωτευμένοι, κινδυνεύουν λιγότερο από καρδιακή προσβολή και διαβήτη τύπου 2, ενώ παρουσιάζουν σπανιότερα υψηλή πίεση στη ζωή τους (και όχι στα πρώτα στάδια του έρωτα, που η πίεση ανεβαίνει λόγω αδρεναλίνης). Σύμφωνα μάλιστα με αμερικανικές έρευνες, τα ανοσοκύτταρα των ευτυχισμένων είναι περισσότερα από ό,τι των υπολοίπων ανθρώπων, με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν καλύτερο ανοσοποιητικό, ενώ η χωρητικότητα των πνευμόνων τους είναι μεγαλύτερη.
Τον πρώτο καιρό οι ερωτευμένοι είναι έρμαια των σεξουαλικών ορμονών τους. Η δεύτερη φάση από την οποία περνάει ένα ζευγάρι έρχεται έπειτα από μερικούς μήνες, οπότε και θεωρείται ότι ξεκινάει το πραγματικό πάθος. Τότε ο οργανισμός ενεργοποιεί το σύστημα παραγωγής ντοπαμίνης, ουσία η οποία κάνει το άτομο να ποθεί το ταίρι του. Ταυτόχρονα, στον εγκέφαλο μειώνεται η συγκέντρωση σεροτονίνης, με αποτέλεσμα η έλλειψή της να δημιουργεί έμμονες σκέψεις. O ερωτευμένος σκέφτεται μόνο το άτομο που ποθεί. Γι’ αυτό και συχνά χρησιμοποιείται η έκφραση «τρελός από έρωτα». Oι επιστήμονες εξηγούν το φαινόμενο παρομοιάζοντας τους ερωτευμένους με τους καταθλιπτικούς, που εξαιτίας των χαμηλών επιπέδων σεροτονίνης σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου, παρουσιάζουν διάφορες εμμονές. Σε αυτή την περίοδο, τα τμήματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη σωστή κρίση υπολειτουργούν, με αποτέλεσμα ο άνθρωπος που επιθυμείτε να φαίνεται ιδανικός, χωρίς ελαττώματα. Η κατάσταση αυτή δεν διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, γιατί δημιουργεί ένταση και πίεση στο άτομο. Όταν, λοιπόν, τα επίπεδα της υδροκορτιζόνης (ορμόνης που συνδέεται άμεσα με το στρες) αυξάνονται, έχει φτάσει η στιγμή να περάσει ο ερωτευμένος στην επόμενη φάση. Στο τρίτο αυτό στάδιο, κατά το οποίο προσπαθεί να εδραιωθεί η σχέση, παίζουν ρόλο η οξυτοκίνη και η βαζοπρεσίνη, που σχετίζονται με το συναίσθημα της οικειότητας και της τρυφερότητας.
Μήπως σας «σέρνουν» από τη μύτη; Όταν η απόσταση με το αντικείμενο του πόθου σας μειώνεται, τα ηνία αναλαμβάνει… η μύτη! Σύμφωνα με επιστημονικά στοιχεία, η όσφρηση φαίνεται να έχει τον τελευταίο λόγο στην επιλογή ερωτικού συντρόφου. O κάθε άνθρωπος έχει μια μυρωδιά που αναδίδει το σώμα του, η οποία είναι μοναδική, όπως τα δαχτυλικά του αποτυπώματα. Υπεύθυνες για όλη αυτή τη διαδικασία είναι οι φερορμόνες, ουσίες που παράγει το σώμα από αδένες που βρίσκονται στο στόμα, τις μασχάλες, το στήθος και τα γεννητικά όργανα. Παράγονται κατά την περίοδο της εφηβείας και σχετίζονται άμεσα με τη σεξουαλική διέγερση. Σύμφωνα μάλιστα με ερευνητές, η παραγωγή φερομονών σχετίζεται και με το ανοσοποιητικό σύστημα. Θεωρείται ότι πρόκειται για μια προσπάθεια του οργανισμού να επιλέξει -βάσει της μυρωδιάς- τον ιδανικό σύντροφο, ώστε να υπάρχει η μεγαλύτερη δυνατή συμβατότητα των ανοσοποιητικών συστημάτων των δύο ατόμων, με απώτερο σκοπό να αποκτήσουν γερά παιδιά.
(Τα παραπάνω, επιλεγμένα, αποσπάσματα προέρχονται από το κείμενο, της βιολόγου Μυρτώς Μπότσιου από το Κέντρο Επιστήμης και Τεχνολογίας του Ιδρύματος Ευγενίδου, υπό τον τίτλο : «Η ανατομία της αγάπης» καθώς και από το άρθρο, της δημοσιογράφου Μυρτώς Αντωνοπούλου του ιστότοπου «vita.gr», υπό τον τίτλο: «Η χημεία του έρωτα»)
«Μη ρωτάς… έρωτας είναι η αιτία…», λοιπόν, όπως «λέει» και το, παλιό – καλό, σχετικό άσμα! Μήπως είναι συγχρόνως και η… ΑΠΑΝΤΗΣΗ; Όπως διαπιστώσαμε από τις παραπάνω αναφορές, οι βιοεπιστήμες της νευροβιολογίας και βιοχημίας «συνταγογραφούν» τον… έρωτα για καλύτερη υγεία, ΕΥΕΞΙΑ και ανάκτηση της καλής μας διάθεσης. Έτσι, μπορούμε να «βάλουμε» τη ζωή μας σε έναν ΑΣΦΑΛΗ «δρόμο» προσέγγισης της πραγματικής και πολυπόθητης ΕΥΖΩΙΑΣ και ευτυχίας, με την ΑΠΑΡΕΓΚΛΙΤΗ-ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ προϋπόθεση ότι ο έρωτάς μας εξωτερικεύεται – εκδηλώνεται με… ΑΛΛΗΛΟΣΕΒΑΣΜΟ προσωπικοτήτων και επιλογών, ως… ΥΓΙΕΣ και αναζωογονητικό «πάθος»!
ΥΓ.: Ο ερευνητής Τζον Γκότμαν, ψυχολόγος στο Παν/μιο της Ουάσινγκτον των ΗΠΑ, «διάβασε» ζευγάρια, τα οποία έχοντας «πατήσει» στην κορυφή του ερωτικού πάθος, βάδιζαν πλέον στην «κατηφοριά» στο «βουνό» του… έρωτα! Ζευγάρια – εθελοντές περνάνε μια μέρα και μια νύχτα στο Εργαστήριο της Αγάπης (Love Lab) στο Σηάτλ των ΗΠΑ φορώντας … αισθητήρες! Οι αισθητήρες αυτοί «πιάνουν» όλα τα «σκαμπανεβάσματα» των καρδιακών παλμών και της πίεσης του αίματος.
Και τι «ψαρεύει» έτσι ο Γκότμαν; Προβλέψεις διαζυγίων σε ποσοστό επιτυχίας 90%! Όπως λέει, χωρίζουν τα ζευγάρια εκείνα, τα οποία κατά τη διάρκεια των καυγάδων… «αλληλοβρίζονται»! Αν αυτό γίνεται συχνά μπορεί να κάνει τον έναν από τους δυο «να σκάσει» γιατί οι καρδιακοί παλμοί είναι «στην τσίτα». Τα μηχανήματα έδειξαν ανέβασμα έως και τους 150 παλμούς το λεπτό, σε σύγκριση με τους 76 ενός φυσιολογικού τριαντάρη. Αυτό λοιπόν το «πνίξιμο» κόβει την κουβέντα, με αποτέλεσμα η σχέση να… «ψυχοραγεί»!
Αντίθετα, σε μια πετυχημένη σχέση οι «αντιμαχόμενοι» ξέρουν πότε πρέπει να σταματήσουν τους «λεκτικούς πυροβολισμούς»: Εκεί που έχουν «κάτω από την γλώσσα» τις … βαριές κουβέντες! Τα ζευγάρια αυτά ξέρουν να «μανουβράρουν» τις εντάσεις με χιούμορ και γέλιο. Ο Γκότμαν τα έχει βαφτίσει ως «συναισθηματικά ευφυή ζευγάρια», επειδή μπορούν να βρεθούν από την «φουρτούνα» στην «μπουνάτσα», γιατί ξέρουν καλά και από καιρό το… «βαπόρι» της σχέσης τους!
(Τα παραπάνω, επιλεγμένα, αποσπάσματα προέρχονται από το άρθρο του Νικόλαου Κοζώνη, υπό τον τίτλο : «Ο δρόμος του έρωτα μετά από το μεγάλο πάθος!», το οποίο δημοσιεύτηκε στην πρώην έντυπη έκδοση της μηνιαίας εφημερίδας «ΑΠΟΨΕΙΣ» της Νέας Ερυθραίας).
