Μια λέξη που πρωτάκουσα από την Πόλυ Μηλιώρη και προστέθηκε στο λεξιλόγιό μου, χάρη σ’ αυτή. Στη συζήτηση που είχαμε για το θέμα, σκεφθήκαμε ότι θα ήταν καλό να κάνουμε μια μικρή έρευνα για το πώς εκφράζεται αυτός ο απόηχος της Μικρασιατικής Καταστροφής από τα παιδιά της Νέας Ερυθραίας, αυτά που είναι γόνοι τέταρτης γενιάς.
Με άφησε άφωνη η συναισθηματική τους σχέση με ό,τι Μικρασιάτικο. Η απάντηση που δόθηκε, σχεδόν απ’ όλους, στην ερώτηση: «Τι συναισθήματα σας γεννιούνται στο άκουσμα της φράσης Μικρασιατική Καταστροφή» ήταν: «Θυμός»! Ένας θυμός ασίγαστος μέχρι τις μέρες μας, 91 χρόνια μετά.
Στην ερώτηση αν ήθελαν να επισκεφθούν αυτούς τους τόπους, όλοι απήντησαν: «Ναι», κάποιοι μάλιστα δήλωσαν ότι ήδη έχουν πάει και θα ξαναπάνε.
Όσον αφορά στα φαγητά, τα θεωρούν τα πιο νόστιμα του κόσμου, με αυτά μεγάλωσαν και αυτά προτιμούν.
Δήλωσαν περήφανοι για την καταγωγή τους. Από αυτή τη μικρή έρευνα, διαπιστώθηκε ότι ο δεσμός είναι ιδιαίτερα ισχυρός όταν η μάνα είναι μικρασιατικής καταγωγής ή όταν η γιαγιά ή οι παππούδες που τα μεγάλωσαν. Αλλά και όπου συναντήσαμε μάνες μη μικρασιάτισες, σιγά-σιγά αφομοίωσαν τις συνήθειες, τις γεύσεις, τις μυρωδιές, τα τραγούδια και τους χορούς τους. Έγιναν θαρρείς «το ένα» με τα γονικά του άντρα τους και κατ’ επέκταση με τη γειτονιά, σε βαθμό πλήρους ταύτισης.
Με αυτές τις διαπιστώσεις μού γεννήθηκε μια απορία. Ενσωματώθηκαν οι Μικρασιάτες ή ενσωμάτωσαν τους ντόπιους στα ήθη και έθιμα, στις μουσικές και στις γεύσεις τους; Σ’ αυτό το σημείο, θα ήθελα να σας κάνω κοινωνούς μιας συζήτησης, που είχα με τη φίλη μου την Βάσω.
Ήρθε στη Νέα Ερυθραία, όπου μένει μέχρι σήμερα, όταν ήταν περίπου οκτώ χρονών. Η καταγωγή των γονιών της δεν έχει καμία σχέση με τη γη της Ιωνίας. Μεγάλωσε λοιπόν, σε μια γειτονιά προσφύγων, έπαιξε με τα παιδιά τους, έζησε την φτώχια και την περηφάνια τους, την πάστρα και την νοικοκυροσύνη τους. Ρούφηξε με όλες της τις αισθήσεις την καθημερινότητά τους και άκουγε με πάθος τις ιστορίες «των μεγάλων».
Χωνότανε στην κουζίνα τους και μάθαινε τα μυστικά της. Λάτρεψε τους χορούς και τα τραγούδια τους. Με αυτές τις μνήμες πορεύεται μέχρι σήμερα. «Ξέρεις», μου λέει, «τους αγαπάω πολύ τους Μικρασιάτες. Αισθάνομαι την Μικρασία σαν δεύτερη πατρίδα μου. Πίστεψέ με δεν ξεχνάω τους γείτονές μας, τα όσα έζησα και έμαθα απ’ αυτούς, τις συνήθειές τους και τη φιλοξενία τους. Ακούω μικρασιάτικη μουσική και ανατριχιάζω. Όνειρό μου είναι να επισκεφθώ την Μικρά Ασία και θα το πραγματοποιήσω οπωσδήποτε»!
Σε εκείνους, που δεν έχουν μικρασιατική καταγωγή και που αισθάνονται το ίδιο με μας μικρασιάτες συγκαταλέγεται και ο Θόδωρος Πελεκάνος. Εργάζεται στον Δήμο μας και ασχολείται στο Κέντρο Έρευνας και Μελέτης της Μικρασιάτικης Ερυθραίας.
Μυτιληνιός στην καταγωγή, λατρεύει κατά δήλωσή του, ό,τι έχει σχέση με την ιστορία και τη μνήμη των αλλοτινών μας πατρίδων. Διαθέτει τη μεγαλύτερη, ίσως, βιβλιοθήκη και την μεγαλύτερη φωτογραφική τεκμηρίωση, σχετικά με το θέμα.
Αυτές, οι μη αναμενόμενες συμπεριφορές είναι εκείνες που τιμούν και δικαιώνουν τους προγόνους μας και εκείνους που σκοτώθηκαν, αλλά και εκείνους που φτάσανε ζωντανοί εδώ.
Και σαν την Βάσω και τον Θόδωρο, είναι πολλοί!
Κατερίνα Μουστάκη
Μέλος Δ.Σ. του Κέντρου Έρευνας και Μελέτης της Μικρασιατικής Ερυθραίας
