H ζωή της πεταλούδας

Γράφει η Ελένη Κονιαρέλλη – Σιακή.

Σήμερα θέλω να ξεχάσω τα νέα της ημέρας που άκουσα για τα τροχαία δυστυχήματα, τα εγκλήματα, τους τσακωμούς, τους πολέμους, τις πυρκαγιές, τους βιασμούς, και τα αμέτρητα δεινά που μας προσπερνούν και στήνουν πιο κάτω άλλο ένα θλιβερό καρτέρι. Θέλω να σκεφτώ και να γράψω κάτι άλλο χαρούμενο, που θα κυλά με αργούς ρυθμούς σε έναν άλλον διαφορετικό τρόπο ζωής.

Γυρίζω τη σκέψη μου πίσω στον χρόνο και βλέπω μια όμορφη, αληθινή και απρόβλεπτη εικόνα, που κρατώ ζωντανή στη μνήμη μου.

Είναι μεσημέρι καλοκαιριού, κι εγώ επιστρέφω στο σπίτι μ’ ένα όμορφο μπουκέτο λουλούδια, και έκπληκτη παρατηρώ ότι μια πολύχρωμη πεταλούδα με «συνοδεύει» φλερτάροντας με τα μυρωδάτα λουλούδια που κρατώ. Ξαφνιάζομαι, αλλά συνεχίζω τον δρόμο μου κι εκείνη χαρωπή συνεχίζει τους κύκλους της, μέχρι που γαντζώνεται άφοβα επάνω στα λουλούδια, και πετώντας από το ένα στο άλλο, απολαμβάνει το νέκταρ που κρύβουν μέσα τους… Επιτέλους, χαμογέλασα ευχαριστημένη! Σήμερα θα γράψω για τις πεταλούδες ! Είναι ευκαιρία να θυμηθώ και το πρώτο τραγουδάκι που μαθαίνουμε στο Σχολείο: «Μια ωραία πεταλούδα…»

Οι πεταλούδες, αυτά τα απίστευτα έντομα, που είναι γεμάτα χρώματα και ομορφιά, φημίζονται για τη ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ που υφίστανται κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Παίζουν σημαντικό ρόλο στην επικονίαση, καθώς είναι ζωτικής σημασίας για την αναπαραγωγή πολλών φυτών. Το ΝΕΚΤΑΡ των λουλουδιών είναι η κύρια διατροφή της πεταλούδας. Αυτό είναι ένα ζαχαρούχο διάλυμα που παράγεται από τα φυτά για να προκαλέσει επικονιαστές, οι οποίοι θα βγάλουν την ουσία αυτή χρησιμοποιώντας την προβοσκίδα τους. Γαντζώνονται επάνω σ’ ένα λουλούδι, με βάση το χρώμα και τη μυρωδιά του, ξετυλίγουν την προβοσκίδα τους και ρουφούν το νέκταρ. Τα φωτεινά και τα αρωματικά φυτά είναι περισσότερο ελκυστικά για τις πανέμορφες πεταλούδες ! Και θ’ αναρωτηθεί κανείς: «Αλήθεια, πόσο ζει μια πεταλούδα;» Ακούγεται παράξενο, αλλά η αλήθεια είναι ότι: Η πεταλούδα ζει, κατά μέσο όρο, λιγότερο από μία εβδομάδα. Μερικές πεθαίνουν σε δέκα μόλις ώρες, άλλες ζουν μέχρι και οκτώ μήνες, ανάλογα με το κλίμα της περιοχής. Ξεχειμωνιάζουν και περιμένουν να ζευγαρώσουν την επόμενη Άνοιξη. Πάντως, καμία πεταλούδα δεν ζει πάνω από έναν χρόνο.

Μαθαίνουμε ακόμα, ότι οι πεταλούδες με τη μορφή που συνήθως γνωρίζουμε, δηλαδή, ως τέλεια έντομα, ικανά να πετούν και ν’ αναπαράγονται, επηρεάζονται από τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν σε κάθε βιότοπο, και ακόμα ότι δεν μπορούν να ρυθμίσουν τη θερμοκρασία του σώματός τους αλλά βασίζονται στη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Έχει αποδειχτεί ότι μαζεύουν ηλιακή ακτινοβολία και έτσι αυξάνει η θερμοκρασία του σώματός τους.

Όλη την ημέρα θαυμάζουμε τα χρώματα και τα σχέδια που στολίζουν τα υπέροχα φτερά της πεταλούδας και αναρωτιόμαστε: «Μετά τη Δύση του ήλιου, πού χάνονται ; Πού κοιμούνται ;» Οι υπέροχες αυτές νοικοκυρές, αφού ολοκληρώσουν το ημερήσιο κύκλο των δραστηριοτήτων τους, διαλέγουν και ένα κατάλληλο μέρος για να περάσουν τη νύχτα τους. Αυτό μπορεί να είναι η σχισμή ενός βράχου, το κάτω μέρος των φύλλων, τα άνθη των φυτών, οι βλαστοί των θάμνων, οι κορμοί των δέντρων, ή απλά το κατάλληλο έδαφος που θα λειτουργήσει σαν καταφύγιο για τη νύχτα.

Μία ακόμα ουσιαστική απορία που γεννιέται, είναι: «Πώς αναπαράγονται οι πεταλούδες ;» Και είναι ουσιαστική αυτή η απορία, γιατί πρέπει να επιμείνουμε στα στάδια της μεταμόρφωσης που συμβαίνουν στη ζωή αυτού του εντόμου, μέχρι την τελική μορφή του την οποία θαυμάζουμε. Έτσι διαβάζουμε ότι: Οι πεταλούδες όταν αναπαράγονται παραμένουν κολλημένες, σαν ένα σώμα, και δεν αποχωρίζονται μέχρι να ολοκληρωθεί η γονιμοποίηση. Υπάρχει ένας ξεχωριστός λόγος που καθιερώνει τον ασυνήθιστα μεγάλο χρόνο της αναπαραγωγής. Το αρσενικό κατασκευάζει κατά τη διάρκεια αυτού του χρόνου, στο κάτω μέρος της κοιλιάς του θηλυκού, μια κεράτινη προεξοχή, που εμποδίζει το θηλυκό να ζευγαρώσει για δεύτερη φορά. Αυτή η κατασκευή ονομάζεται από τους επιστήμονες « sphragis», από την ελληνική λέξη «σφραγίς». Οι πεταλούδες βρίσκονται, όπως όλα τα έντομα, σε στενή σχέση με τον χώρο τους και με την έννοια της «κατοικίας», αλλά και με την έννοια του φυτού ή των φυτών με το οποίο τρέφονται οι κάμπιες τους, του φυτού «ξενιστή» όπως λέγεται. Οι πεταλούδες αφήνουν τα γονιμοποιημένα αυγά τους, είτε κοντά στα φυτά αυτά είτε στο έδαφος. Οι μικρές προνύμφες (κάμπιες) που θα βγουν από αυτά, θα τραφούν από τα φύλλα των φυτών που βρίσκουν κοντά τους, θα μεγαλώσουν, θα μεταμορφωθούν κατόπιν σε χρυσαλλίδες, και από αυτές θα βγούνε μετά από έναν χρόνο περίπου, δηλαδή, το επόμενο καλοκαίρι, τα τέλεια έντομα, οι πεταλούδες ! (πηγή: Λάζ. Παμπέρης).

Υπάρχουν στον κόσμο περισσότερα από 100.000 είδη της πεταλούδας. Έχουν μακριές κεραίες, δύο ζεύγη φτερών κολλημένα με πολύχρωμα λέπια και στοματικά μόρια μυζητικού τύπου.

Η όμορφη πεταλούδα, με τα μεταξένια πολύχρωμα φτερά, ενώ έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης στις επιστήμες της Βιολογίας, της Φυσικής, και της Ψυχολογίας, βλέπουμε ότι είναι αμέτρητες οι ιστορίες και οι μύθοι που θα συναντήσουμε και στη Μυθολογία. Διαβάζουμε ότι για πολλούς η πεταλούδα συμβολίζει την Ψυχή ! Ψυχή ήταν και το όνομα της όμορφης θνητής πριγκίπισσας, κόρης του βασιλιά της Σικελίας, που ερωτεύτηκε τρελά ο θεός Έρωτας. Αυτό όμως ενόχλησε πολύ τη θεά Αφροδίτη, και γι αυτό τον έστειλε να δηλητηριάσει το μυαλό των ανδρών, ώστε η όμορφη Ψυχή να μη βρίσκει πουθενά ταίρι. Όμως ο Έρωτας, μαγεύτηκε από την ομορφιά της και έφτιαξε κρυφά ένα πλούσιο παλάτι για να ζήσουν μαζί οι δυο τους, της έκρυψε όμως ποιος ήταν. Όταν όμως εκείνη ανακάλυψε ποιος ήταν, θύμωσε πολύ και τον τραυμάτισε, χωρίς να το θέλει, και ο Έρωτας οργισμένος έφυγε. Η Ψυχή περιπλανήθηκε ψάχνοντας τον αγαπημένο της, αλλά όταν η Αφροδίτη έμαθε ότι ο Έρωτας την είχε αιχμαλωτίσει, προσπάθησε με χίλιους τρόπους ν’ απαλλαγεί από αυτήν. Όμως, η αγάπη του Έρωτα για την Ψυχή ήταν πολύ δυνατή και κατάφεραν στο τέλος να ενωθούν με τα δεσμά του γάμου ενώπιον του Δία, ο οποίος μεταμόρφωσε την Ψυχή σε θεά δωρίζοντάς της και φτερά σαν της πεταλούδας, για να μπορεί να πετά όπως ο αγαπημένος της. Από τη σμίξη των δύο, του Έρωτα και της Ψυχής, γεννήθηκε ένα μωρό που ονομάστηκε Ηδονή !

Η πεταλούδα δεν απασχόλησε μόνο τη Μυθολογία, όπως είδαμε παραπάνω. Πριν από μερικά χρόνια, και στη Φυσική διαβάσαμε για « το φαινόμενο της πεταλούδας» στην κβαντική μηχανική, που αναφέρεται στη Θεωρία του Χάους, η οποία σε ένα σημείο της λέει ότι: «Ένα φτερούγισμα των φτερών της πεταλούδας στον Αμαζόνιο μπορεί να προκαλέσει τυφώνα στην Κίνα…», προσπαθώντας να εξηγήσει πως μία εξαιρετικά μικρή και φαινομενικά ασήμαντη μεταβολή σε κάποιο φαινόμενο, μπορεί μετά από πολλές ώρες να επηρεάσει σημαντικά την εξέλιξή του.

Αλλά και στην Ψυχολογία, πάλι την πεταλούδα θα συναντήσουμε. Η «μαγική» της σχεδόν ιδιότητα να μεταμορφώνεται από κάτι μικρό, σε κάτι άλλο μεγαλύτερο και πιο εντυπωσιακό, αποτέλεσε το «κλειδί» στην προσπάθεια των Ψυχολόγων να θεραπεύσουν ασθενείς. Δηλαδή, ταύτισαν τη μεταμόρφωση της πεταλούδας, με την αλλαγή που χρειάζεται κάποιος στην καθημερινότητά του για ν’ απαλλαγεί από τα δεσμά διαφόρων νόσων, όπως π.χ κατάθλιψη, ψυχικά νοσήματα, και άλλα. Θα λέγαμε ότι, η σιωπηλή και όμορφη πεταλούδα αποτελεί σύμβολο δύναμης που μας δείχνει πως μέσα από δυσκολίες και πειρασμούς, δυναμώνει κανείς ακόμα περισσότερο. Αφού η πεταλούδα μπορεί να σπάσει τα δεσμά της, και να μεταμορφωθεί και να εξελιχθεί σε κάτι τόσο όμορφο, γιατί να μην μπορεί και ο άνθρωπος ;

Θαρρώ ότι κρατώ ξανά στα χέρια μου εκείνα τα λουλούδια, με την πανέμορφη πεταλούδα γαντζωμένη επάνω στο κόκκινο τριαντάφυλλο, αθόρυβη και ήρεμη να ρουφά το νέκταρ, χωρίς να ενοχλείται ή να φοβάται την κίνηση και τον θόρυβο από το περπάτημά μου. Έτσι μ’ έφερε μέχρι το σπίτι μου.

Εκείνη την ώρα, ήταν ένα σύμβολο αναγέννησης, ευτυχίας, και ζωής. Ίσως έτσι πρέπει να την κρατήσω για πάντα στη μνήμη μου:

«Σιωπηλό σύμβολο ανάστασης, δύναμης και χαράς, που έστω για λίγο, θα διώχνει μακριά τους ανατριχιαστικούς θορύβους, και τα σκληρά διαχρονικά μηνύματα, που κάθε τόσο μας στέλνει η ζωή».