Πολυτεχνείο, 52 χρόνια μετά

Γράφει ο Γιώργος Αράπογλου– Από την έντυπη έκδοση της Καθημερινής Αμαρυσίας – φύλλο Ν. Φιλαδέλφεια – Ν. Χαλκηδόνα – Φιλοθέη- Ψυχικό- Μεταμόρφωση 17/11/2025

Σήμερα συμπληρώνονται 52 χρόνια από την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Έναν αγώνα – σύμβολο μιας γενιάς που βγήκε μπροστά, αγωνίστηκε, διεκδίκησε, πάλεψε, μάτωσε, νίκησε. Περισσότερο από μισό αιώνα μετά, οι μνήμες αυτές δεν έχουν ξεθωριάσει, δεν μπορούν να ξεχαστούν, αλλά δεν παύουν να μας φέρνουν κάθε φορά και προ των δικών μας ευθυνών.

Πολλά έχουν ειπωθεί και πολλά έχουν γραφτεί στα χρόνια που ακολούθησαν. Οι νοσταλγοί του καθεστώτος που οδηγήθηκε στην ανατροπή μετά από εκείνη τη νύχτα έχουν προσπαθήσει πολλάκις και με άπειρους τρόπους να αποδομήσουν τον αγώνα των φοιτητών – και όχι μόνο – του Πολυτεχνείου, κάποιοι καπηλεύτηκαν αυτόν τον αγώνα για να κρεμάσουν κομματικές ταμπέλες ή να χτίσουν πολιτικές καριέρες, η συντριπτική πλειονότητα, όμως, των ανθρώπων που βρέθηκαν εκείνο το βράδυ μέσα ή πέριξ του Ιδρύματος, σπάνια μιλούν και, όταν συμβαίνει αυτό, είναι δύσκολο να μη νιώσει κάποιος ένα ρίγος να διαπερνά το κορμί του.

Πρόσφατα, διάβασα τη συγκλονιστική μαρτυρία του Πάνου Κατσιμίχα για εκείνη τη βραδιά. «Έρχονται στιγμές στη ζωή, που είσαι υποχρεωμένος να βγεις γυμνός και άοπλος απέναντι στο οπλισμένο κτήνος και να πεις: Ρίξε μου, αλλά να ξέρεις ότι δεν είμαι μόνος μου. Είμαστε χιλιάδες», αφηγήθηκε. Και σε αυτά τα λόγια έκρυψε μεγάλες αλήθειες.

Στη «γενιά του Πολυτεχνείου» έχουν χρεωθεί πολλές παθογένειες των επόμενων δεκαετιών, όμως, κάποια στιγμή θα πρέπει να βρούμε το θάρρος, εμείς οι νεότερες γενιές και να πούμε και ένα «ευχαριστώ» για όσα τους χρωστάμε. Ως γενιά στο σύνολό τους, όχι σε συγκεκριμένα πρόσωπα. Οι χιλιάδες άνθρωποι, φοιτητές, εργάτες – α, ρε πατέρα – αγρότες, απλοί, καθημερινοί άνθρωποι, που βρέθηκαν εκεί, δεν εξαργύρωσαν με θέσεις εξουσίας και αξιώματα. Κέρδισαν, όμως, το δικαίωμα να φέρουν παιδιά στον κόσμο που θα ζουν και θα αναπνέουν σε μια ελεύθερη χώρα, που ο καθένας θα διεκδικεί τα δικαιώματά του, θα εργάζεται με αξιοπρέπεια και δεν θα διώκεται για τα φρονήματά του.

Σας θυμίζουν τίποτα όλα αυτά; Πότε ήταν η τελευταία φορά που η κοινωνία μας ένιωσε ελεύθερη; Πραγματικά ελεύθερη όμως, όχι με αυτήν την επίπλαστη Δημοκρατία που την έχουμε κάνει κουρελόχαρτο. Πότε νιώσαμε ότι υπάρχει πραγματική Δικαιοσύνη στον κόσμο; Πότε είχαν όλοι ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι τους και ένα ζεστό πιάτο φαΐ στο τραπέζι τους;

Το χειρότερο; Πότε ενώθηκε ο λαός για έναν κοινό, ανώτερο σκοπό; Να είναι χιλιάδες, όλοι μαζί, ενωμένοι, μια φωνή, ένα σώμα. Μόνο οι συγκεντρώσεις για τα Τέμπη έδειξαν έναν σφυγμό, αλλά κι αυτές καταφέραμε μόνοι μας να τις αποδομήσουμε.

Νομίζω ότι το έχω ξαναγράψει, αλλά θα το επαναλάβω περισσότερο ως υπενθύμιση βαρέων αληθειών. Πάντα θαύμαζα την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Και πάντα στις μαθητικές γιορτές συμμετείχα με θέρμη, συγκινούμουν με τα τραγούδια, διάβαζα μαρτυρίες, έβλεπα ντοκιμαντέρ. Όχι περισσότερο από άλλες εθνικές επετείους, αλλά διαφορετικά.

Το βίντεο με την είσοδο του τανκ στο χώρο του Πολυτεχνείου και αυτήν την ανατριχιαστική στιγμή που η πόρτα γκρεμίζεται και τα κορμιά πέφτουν, το έχω δει χιλιάδες φορές. Και ακόμα δεν το έχω πιστέψει. «Ποια ανθρώπινη ψυχή είχε το κουράγιο να κάνει κάτι τέτοιο;», αναρωτιόμουν πάντα. Πέρσι, τέτοιο καιρό κλήθηκα να απαντήσω το ίδιο ερώτημα στον 7χρονο γιο μου. Τι να του πεις και τι να του εξηγήσεις; Τα παιδιά θα έχουν πάντα τον τρόπο να σε κολλάνε στον τοίχο.

53 χρόνια μετά, οι φωνές των εξεγερμένων του Πολυτεχνείου ακούγονται ακόμα στεντόρεια για να μας θυμίζουν ότι τίποτα δεν χαρίστηκε ποτέ και σε κανέναν. Τίποτα δεν αποκτήθηκε χωρίς αγώνα. Ενίοτε και με μπόλικο αίμα. «Έρχονται στιγμές στη ζωή, που είσαι υποχρεωμένος να βγεις γυμνός και άοπλος…».

Η δική μας η εποχή δίνει πολλές αφορμές για εξεγέρσεις. Το στενόχωρο είναι ότι πλέον, σπάνια αυτοί που στέκονται απέναντι στο οπλισμένο κτήνος δεν είναι μόνοι τους. «Για να γυρίσει ο ήλιος, θέλει δουλειά πολλή…», έγραψε ο Νομπελίστας Οδυσσέας Ελύτης.

Θέλει. Αντέχουμε ακόμα. Και θα τον γυρίσουμε. Το χρωστάμε. Σε όσους αγωνίστηκαν πριν από εμάς και σε όσους φέραμε στον κόσμο για να τον ζήσουν καλύτερα από ό,τι εμείς.