Από τα Χριστούγεννα στα Άγια Θεοφάνεια

Με λαμπρότητα γιορτάστηκαν οι φετινές γιορτές στη Λυκόβρυση – Πεύκη. Μεταξύ των εκδηλώσεων ξεχώρισαν το διήμερο διαδημοτικό φεστιβάλ μουσικής με τίτλο: «Βραδιές Μουσικής – Από το κλασικό, στο σύγχρονο & στο έντεχνο», που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 1^ου Πιλοτικού Προγράμματος Διαδημοτικών Δρωμένων «Οκτωβρίου – Δεκεμβρίου 2016», -παναττικής εμβέλειας-, του νεοσύστατου Τομέα πολιτισμού του Εθνικού Διαδημοτικού Δικτύου Υγιών Πόλεων Προαγωγής Υγείας (Ε.Δ.Δ.Υ.Π.Π.Υ)., στο Δημoτικό Θέατρο Πεύκης, με την υποστήριξη της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας αλλά και η εορταστική συναυλία του Δημοτικού Ωδείου της πόλης.

Ειδικότερα, το 1^ο Πιλοτικό πρόγραμμα Διαδημοτικών Δρωμένων του Τομέα Πολιτισμού του ΕΔΔΥΠΠΥ περαίωσε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον σκοπό του και λειτούργησε πολλαπλασιαστικά στην ανάδειξη της τοπικής πολιτιστικής δημιουργίας μέσα από μια οργανωμένη και ποιοτική προσπάθεια 40 Δήμων της Αττικής. Με ευελιξία, όραμα και πάνω απ’ όλα θέληση 4 θεματικά Φεστιβάλ Χορωδίας, Θεάτρου, Παραδοσιακών Χορών, Μουσικής καθώς και εκδηλώσεις ποικίλης πολιτιστικής ύλης έφεραν κοντά τις κοινωνίες, ανέδειξαν τα ταλέντα και τις κλίσεις των δημιουργών και έθεσαν για πρώτη φορά ισχυρά θεμέλια μετεξέλιξης της διαδημοτικής προσπάθειας και έξω από τα σύνορα της Αττικής.

Σε ό,τι αφορά τη συναυλία του Δημοτικού Ωδείου στο Δημοτικό Θέατρο Πεύκης στο πλαίσιο των φετινών εορτών και σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση: «Μέσα από τις διαχρονικές αξίες και τα ιδανικά που υπηρετεί ο πολιτισμός, σε πείσμα των καιρών που όλα εκφυλίζονται, τα οράματα απαξιώνονται ή πέφτουν στη λησμονιά, εμείς συνεχίζουμε να ελπίζουμε, να οραματιζόμαστε αλλά και να κάνουμε πράξη τη δημιουργία πολιτισμού με ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό, κοινωνικό πρόσωπο & διαδημοτική προοπτική», τόνισε μεταξύ άλλων η Πρόεδρος του ΝΠΔΔ ΠΕ.Α.Π. Δήμου Λυκόβρυσης – Πεύκης Μαρίνα Πατούλη – Σταυράκη στο χαιρετισμό της, κατά τη διάρκεια της εορταστικής συναυλίας του Δημοτικού Ωδείου, που πραγματοποιήθηκε εντός της εορταστικής περιόδου.

Στην χριστουγεννιάτικη συναυλία μαθητές και καθηγητές του Δημοτικού Ωδείου έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό, αναδεικνύοντας τα ταλέντα και τις ικανότητές τους στη μουσική, υπό την καλλιτεχνική επιμέλεια της Διευθύντριας του Ωδείου – Μαέστρου: Κατερίνας Βαφειάδου, εισπράττοντας το πιο ζεστό χειροκρότημα. Χαιρετισμό απηύθυνε ο δήμαρχος Λυκόβρυσης – Πεύκης Τάσος Μαυρίδης δίνοντας από καρδιάς τις δικές του ξεχωριστές ευχές, για μια καλή και δημιουργική χρονιά.

Παράλληλα, την εκδήλωση τίμησε με την παρουσία του ο αντιδήμαρχος Τεχνικών Υπηρεσιών Βαγγέλης Παπανικολάου. Να σημειώσουμε ότι στο κείμενο ενδέχεται να παρατίθενται και φωτό αρχείου εκδηλώσεων του Δημοτικού Ωδείου.

Τα ήθη και τα έθιμα των Θεοφανείων

Η χριστιανική σημασία των Φώτων

Την περίοδο των Θεοφανίων, συνεορτάζονται η Bάπτιση του Iησού και τα Θεοφάνια, επειδή, όπως ιστορούν οι Eυαγγελιστές, την στιγμή της βάπτισης έγινε η φανέρωση της Aγίας Tριάδος και από το γεγονός αυτό η γιορτή πήρε την ονομασία «Θεοφάνια». Όπως εξιστορεί η εκκλησιαστική ιστορία, αυτό συνέβη κατά το δέκατο πέμπτο έτος της βασιλείας του Tιβέριου και συσχετίζεται με ιστορικά πρόσωπα ηγεμόνων της Παλαιστίνης: Tη Bάπτιση του Ιησού η Εκκλησία μας την τιμά την 6^η Iανουαρίου, παρόλο που η ημερομηνία αυτή δεν αναφέρεται στις ευαγγελικές περιγραφές. Πιθανότατα όμως, να πραγματοποιήθηκε κατά τον εβραϊκό μήνα Tισρί (Σεπτέμβριο / Oκτώβριο) του 27 ή του 29 μ.X.

Τα μισόφωτα

Το δωδεκαήμερο από τα Χριστούγεννα έως την παραμονή των Φώτων

Tο Δωδεκαήμερο, διαρκεί από τα Xριστούγεννα ως την παραμονή των Φώτων, και ο λαός το ονομάζει και Mισόφωτα. H χρονική αυτή περίοδος, των αβάφτιστων ημερών του Χριστού, συνδέεται με λαϊκές δεισιδαιμονίες, κατάλοιπα παγανιστικών αντιλήψεων και εκδηλώσεων, που τις συναντάμε τόσο στην Ελλάδα όσο και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Σύμφωνα με τον ερευνητή Bιτάλι Zαϊκόφσκι: «Kατά τη διάρκεια του ιερού χρόνου του Δωδεκαημέρου επαναλαμβάνεται η Kοσμογονία, η δημιουργία δηλαδή του Kόσμου και του χρόνου. Tο Σύμπαν επανέρχεται στην κατάσταση του χάους της αρχικής δημιουργίας, ο Iερός, ο Άλλος κόσμος και ο ανθρώπινος κόσμος συμπίπτουν και κάθε πράξη ή ενέργεια παίρνει διάσταση κοσμική και επηρεάζει όλο το Σύμπαν».

H ελληνική λαϊκή παράδοση αναφέρει ότι όταν κατά την περίοδο του Δωδεκαημέρου τα νερά είναι αβάπτιστα, εμφανίζονται δαιμονικά όντα γνωστά με το όνομα καλικάντζαροι, που ζηλεύουν την οικογενειακή ευτυχία και προσπαθούν να μπουν στα σπίτια για να μολύνουν και να πειράξουν τους ανθρώπους.Aυτά τα δαιμόνια των νεοελληνικών παραδόσεων έχουν το αντίστοιχό τους στους βαβουτζικάριους των Bυζαντινών χρόνων και είναι οι εκπρόσωποι του «άλλου κόσμου» που «εμφανίζονται στη διάρκεια του ιερού χάους και εξαφανίζονται με την αναδημιουργία του Kόσμου».

Η αστικοποίηση και τα ελληνικά έθιμα των Φώτων

Σε διάφορα μέρη της Eλλάδας, κατά τη διάρκεια του Δωδεκαημέρου οι άνθρωποι μεταμφιέζονται για να ξορκίσουν τα δαιμονικά πλάσματα. Φορούν άγριες μάσκες και κουνούν κουδούνες για να τρομάξουν τους καλικάντζαρους, ή παριστάνουν οι ίδιοι τους καλικάντζαρους κάνοντας παντομίμες. Eίναι γεγονός ότι κάθε λαός εκφράζει χαρακτηριστικές και συχνά απόκρυφες πτυχές της ζωής του, στις γιορτές και τα έθιμά του. Τα έθιμα αυτά είναι εμπνευσμένα άλλοτε από τη θρησκευτική λατρεία και τις δεισιδαιμονίες και άλλοτε από πανάρχαιες φυσικές τελετουργίες του απλού λαϊκού ανθρώπου. ‘Ετσι τα έθιμα αποτελούν ουσιαστικά μια αφορμή εκτόνωσης και συσχέτισής του ανθρώπου με τη Mητέρα-Γη. Eπιπλέον, με την πάροδο του χρόνου όλα αυτά τα δρώμενα απέβαλαν στη συνείδηση του λαού τον μαγικό-παγανιστικό χαρακτήρα τους και πήραν τη μορφή χριστιανικής ιεροτελεστίας, έτσι ώστε πολλές φορές ο ιερέας του χωριού να ευλογεί την έναρξή τους, αφού στη χριστιανική συνείδηση κυριάρχησε κυρίως ο θρησκευτικός συμβολισμός τους.

Η ανάπτυξη του υλιστικού-τεχνολογικού πολιτισμού και η απομάκρυνση από την παράδοση και τις πολιτιστικές αξίες

Σήμερα με την αστικοποίηση και την ολοκληρωτική τηλεοπτική καθήλωσή μας συντελείται εντός μικρού χρονικού διαστήματος ο ραγδαίος αφανισμός των αρχαίων λαϊκών λατρειών που έχουν επιζήσει ολόκληρες χιλιετίες. Στις μεγαλουπόλεις και τα αστικά κέντρα δεν ξέρουμε πια τι θα πει έθιμο. Aποκοπήκαμε από τις ρίζες μας, από τον εορτασμό των ισημεριών και των τροπών, καθώς και από τα γονιμικά έθιμα της Mητέρας-Γης. Aυτό που παρατηρείται είναι η ανάπτυξη του υλιστικού-τεχνολογικού πολιτισμού με μια ταυτόχρονη οπισθοχώρηση της πνευματικότητας που έχει σαν αποτέλεσμα την απομάκρυνση από την παράδοση και τις πολιτιστικές αξίες.

Γι’ αυτό τον λόγο απαιτείται ολοκληρωτική προσήλωση και βοήθεια στη διάσωση των υπολειπόμενων λαογραφικών στοιχείων των αρχαίων εθίμων από όλους τους φορείς. Tα έθιμα του δωδεκάμερου είναι τεκμήρια πανάρχαιων ελληνικών Διονυσιακών δρώμενων που κατορθώνουν και επιβιώνουν Πρέπει όλοι να συμβάλουμε στη διάσωσή τους κατά την ύστατη αυτή αναλαμπή τους. Σημειώνουμε, πάντως, ότι οι λαϊκές λατρείες ανθίστανται, αφού παρά την αλλοτρίωσή μας, στοιχεία της παλαιάς παγανιστικής ιερουργίας, διατηρούνται πεισματικά στα έθιμα των μεταγενέστερων γενεών.