Ήταν µια φορά ο άνθρωπος και µετά ήρθε ο σκύλος
Θα αναρωτιέστε ίσως γιατί αυτούς τους δύσκολους καιρούς εµείς αποφασίσαµε να αφιερώσουµε ένα µέρος της ύλης µας στα ζώα και ιδιαίτερα στους σκύλους. Αν όµως νοµίζατε ότι αυτή είναι απλά µια φιλοζωική στήλη, ίσως αλλάξετε γνώµη. Ο σκοπός µας είναι να δούµε τόσο µε ανθρώπινα όσο και µε “σκυλίσια” µάτια πολλά και σηµαντικά ζητήµατα που αφορούν στην κοινωνία που ζούµε.
Γιατί ο άνθρωπος δηµιούργησε τον σκύλο; Ποια η σηµασία του στη µακρά συµβίωση µαζί µας; Γιατί η κακοποίηση του σκύλου µάς αφορά όλους, ανεξάρτητα από το αν τον έχουµε στην οικογένειά µας; Αλλά και πιο πρακτικά και εκπαιδευτικά θέµατα όπως: Πώς επικοινωνούµε σωστά µε τον σκύλο µας; Πώς διαλέγουµε ένα σκύλο; Πότε τον εκπαιδεύουµε και πώς τον κοινωνικοποιούµε σωστά ώστε να µην έχουµε προβλήµατα στο µέλλον; Και ακόµη άλλα ενδιαφέροντα και ιδιαίτερα θέµατα, όπως: Πώς ένας σκύλος µπορεί να µας βοηθήσει να χάσουµε βάρος; Ποια είναι τα οφέλη και ποιοι οι κίνδυνοι για τα παιδιά µας; Το σάλιο του σκύλου είναι τελικά επικίνδυνο ή φάρµακο; Γιατί ένας σκύλος θεωρείται αντίδοτο για την κατάθλιψη; Από ποιες ασθένειες των σκύλων κινδυνεύουµε πραγµατικά;
Σας καλούµε λοιπόν να συµπορευτείτε µαζί µας στον θαυµαστό αυτό κόσµο των σκύλων, που ανεξάρτητα από την προσωπική µας ανάγκη να είναι ή όχι µέρος της ζωής µας, η προσφορά του στην εξελικτική µας πορεία είναι τεράστια και αξιοθαύµαστη. Σε κάθε άρθρο θα εξετάζουµε το εν λόγω θέµα από όλες τις πλευρές και η προσπάθειά µας είναι αυτή εδώ η στήλη να είναι επιστηµονικά τεκµηριωµένη και οι πληροφορίες να είναι δοσµένες µε ένα δίκαιο και αντικειµενικό τρόπο. Τα σχόλιά σας, οι απορίες σας και η συµβολή σας είναι για εµάς πολύ σηµαντικά και θα χαρούµε πολύ να µας ρωτήσετε για θέµατα που σας ενδιαφέρουν. Ας ξεκινήσουµε λοιπόν µε την αρχή όλων:
Ο θαυµαστός κόσµος των σκύλων
Η συνύπαρξη του ανθρώπου µε τον σκύλο αριθµεί 100.000 χρόνια. Αυτά είναι ήδη πολύ περισσότερα απ’ ότι η συµβίωσή µας µε την τηλεόραση, το αυτοκίνητο, τη µόδα, την πολιτική ακόµη και µε το πολύτιµο smartphone, που χωρίς αυτό δεν µπορούµε να ζήσουµε! Σοκαριστικό; Όχι και τόσο.
Γιατί λοιπόν 100.000 χρόνια αργότερα ασχολούµαστε ακόµη µε τα τετράποδα; Πώς είναι δυνατόν να ανακαλύπτουµε ακόµη χρησιµότητες ωφέλιµες για τον άθρωπο όπως νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις, είτε πρόκειται για σκύλους οδηγούς τυφλών είτε για εκπαιδευµένους ώστε ηλικιωµένοι και παιδιά να νιώθουν λιγότερο πόνο και περισσότερη αγάπη και ασφάλεια είτε ακόµη και σκύλους εκπαιδευµένους σε καθήκοντα ανίχνευσης, διάσωσης και προστασίας σε σώµατα ασφαλείας και διαχείρισης κρίσεων παγκοσµίως. Η λίστα αυτή είναι τεράστια και αξιοθαύµαστη και θα χρειαστούµε πολλά άρθρα για να ξετυλίξουµε τις απίστευτες δυνατότητες των τετράποδων συντρόφων µας.
Ένα υπέροχο μάθημα Ιστορίας – Πώς φτάσαμε από τον Λύκο στο Τσιουάουα
Η πρώτη αρχαιολογική ανακάλυψη σκύλου, χρονολογείται στα 12.000 χρόνια πριν στην, περιοχή του σημερινού Ισραήλ, όπου βρέθηκε ο σκελετός ενός άνδρα αγκαλιά με το τεσσάρων – πέντε μηνών κουτάβι του. Ζωγραφιές και τοιχογραφίες σπηλαίων που απεικονίζουν σκυλιά έχουν βρεθεί σε πάρα πολλές χώρες του κόσμου. Πάντως, είναι γενικά κοινά αποδεκτό ότι ο σκύλος έγινε αυτό που λέμε οικόσιτο ζώο εδώ και περίπου 20.000 χρόνια, με το πιο παλιό απολίθωμα που αναγνωρίστηκε σαν σκύλος, να χρονολογείται στα 14.000 χρόνια πριν.
Εκτρέφουμε σκυλιά πάνω από 1.000 γενιές, όμως αυτό που σήμερα γνωρίζουμε σαν ράτσες, πιο παλιά ήταν περισσότερο διαφορετικοί τύποι σκύλων. Με την άνθηση της γεωργίας του κρίθου και του σίτου στους διάφορους πολιτισμούς ανά την υφήλιο και 2.000 χρόνια αργότερα με την άνθηση της κτηνοτροφίας, οι άνθρωποι άρχισαν να έχουν όλο και μεγαλύτερη ανάγκη τους πιστούς τους φίλους, πρώτα σαν “εργαλεία” και αργότερα σαν συντροφιά. Έτσι λοιπόν πριν 7.000 χρόνια οι σκύλοι βρίσκονται πλέον παντού!
Στο βιβλίο του, “Η αλήθεια για τους Σκύλους”, ο Stephen Budiansky υποστηρίζει ότι ο σκύλος διαχωρίστηκε γενετικά από τον λύκο 100.000 χρόνια πριν! Υποστηρίζει επίσης ότι παρά την κοινή αντίληψη των ανθρώπων ότι ο άνθρωπος διάλεξε, υποδούλωσε και δάμασε τον σκύλο, η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική. Ήταν ο σκύλος που μας διάλεξε! Περιφερόταν γύρω από τις φωτιές, αναζητώντας τη ζεστασιά, τρώγοντας περισσεύματα και εκλιπαρώντας για φαγητό και στην κυριολεξία δεν μπορούσαμε να τον ξεφορτωθούμε! Και έτσι, σιγά σιγά, οι σκύλοι μάς τύλιξαν στα πατουσάκια τους για πάντα και συμπορεύονται μαζί μας για χιλιάδες χρόνια.
Αλλά οι σκύλοι δεν είναι λύκοι. Ακόμη και αν ένας λύκος κοινωνικοποιηθεί από νεαρή ηλικία από τους ανθρώπους, ακόμη και αν μεγαλώσει μόνο με ανθρώπους, εξακολουθεί να είναι ένα απρόβλεπτο ζώο. Ο Erik Zimen, ένας Γερμανός Βιολόγος, μελέτησε για πολλά χρόνια τόσο άγριους λύκους στο φυσικό τους περιβάλλον, όσο και λύκους σε αιχμαλωσία και διαπίστωσε ότι ένας λύκος μπορεί να επιτεθεί με αγριότητα ακόμη και σε ανθρώπους που μόλις πριν έχει “χαιρετήσει” φιλικά.
Πώς λοιπόν καταλήξαμε από τον άγριο λύκο στον σκύλο που ξέρουμε σήμερα; Η συνοπτική απάντηση σε αυτό, είναι ότι ένα υπο-είδος του λύκου αναπτύχθηκε, το οποίο ήταν πιο υποτακτικό και περισσότερο έμπιστο προς τον άνθρωπο και χρησιμοποιώντας τα οφέλη της σχέσης του με τον άνθρωπο κέρδισε γρήγορα τη μάχη της εξέλιξης και μια θέση στη φυσική αλυσίδα. Γεννετικά, χρησιμοποιώντας αναλύσεις DNA, είναι αποδεδειγμένο ότι οι λύκοι και οι άνθρωποι μοιράστηκαν κοινό έδαφος για πολλές δεκάδες χιλιάδες χρόνια, ενώ το πρώτο είδος σκύλου διαχωρίστηκε από τον κοινό λύκο περίπου 14.000 χρόνια πριν.
Πώς όμως δημιουργήθηκαν οι ράτσες;
Ξεκινήσαμε αρκετά απλά! Για παράδειγμα, τα σκυλιά που είχαν την τάση να γαβγίζουν περισσότερο, επιλέχθηκαν για να φυλάνε. Τα πιο γρήγορα και πιο σιωπηλά επιλέχθηκαν για το κυνήγι. Με τις γνώσεις που έχουμε σήμερα, είναι πιο εύκολο να επηρρεάσουμε γενετικά, όχι μόνο την εμφάνιση ενός σκύλου, αλλά και τα στοιχεία του χαρακτήρα του. Αλλάξαμε δηλαδή όχι μόνο την εμφάνιση αλλά και τον τρόπο σκέψης τους!
Παράγοντες όπως το κλίμα, η γεωγραφία, οι θηρευτές, οι ασθένειες κ.λπ. επηρρέασαν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που διαμορφώθηκαν αρχικά οι σκύλοι. Σχεδόν όλες οι ράτσες που έχουμε σήμερα έχουν κάποια συγκεκριμένα μορφολογικά και συμπεριφορικά χαρακτηριστικά, που κάνουν τον σκύλο εξαιρετικό σε κάτι. Φυσικά αναπτύσσοντας κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά, θυσιάσαμε κάποια άλλα, όπως άλλωστε είναι φυσιολογικό.
Το 1900 καταμετρήθηκαν περίπου 60 ράτσες. Σήμερα υπάρχουν περισσότερες από 400, για τη σημασία των οποίων θα μιλήσουμε πιο αναλυτικά σε επόμενο άρθρο για το πώς διαλέγουμε τον κατάλληλο σκύλο για εμάς. Πάντως όλες οι ράτσες που γνωρίζουμε σήμερα δημιουργήθηκαν πριν από μερικές εκατοντάδες χρόνια, παρά την αντίληψη κάποιων ότι μερικές ράτσες κρατούν από την αρχαιότητα. Για παράδειγμα, όσο και να μοιάζει μορφολογικά ένα Σαλούκι ή ένα Μαστίφ με τα αρχαία σκυλιά της Αιγύπτου ή με τα αρχαία ρωμαϊκά σκυλιά μάχης αντίστοιχα, τα σκυλιά τότε δεν ήταν επουδενί Σαλούκι ή Μαστίφ όπως τα ξέρουμε σήμερα.
Επίσης είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι ένα σκυλί για παράδειγμα ράτσας Χάσκι, μοιράζεται ακριβώς την ίδια δεξαμενή γονιδίων με ένα αγγλικό Τεριέ, ένα Ροτβάιλερ, ένα Κανίς ή ένα ημίαιμο σκυλί. Το γενετικό δέντρο δεν είναι το ίδιο με το οικογενειακό δέντρο, το οποίο είναι εξαιρετικά σημαντικό για τη μορφολογία και τον “σωστό” χαρακτήρα ενός σκύλου, ακριβώς όπως οι άνθρωποι μοιράζονται τα ίδια γονίδια, παρότι διαφέρουν ο ένας με τον άλλο. Τα μοναδικά ίσως σκυλιά που έχουν κάποια ιδιαιτερότητα στο DNA τους είναι ορισμένες νορβηγικές ράτσες.
Τέλος, η ρομαντική ιστορία ότι τα Ντίνγκο (τα άγρια σκυλιά της Αυστραλίας) αποτελούν τον χαμένο κρίκο μεταξύ λύκου και σκύλου έχει καταρριφθεί επιστημονικά εδώ και πολλά χρόνια, καθώς τα Ντίνγκο χρονολογούνται μόλις 1.500 χρόνια πριν και κανένα σχετικό απολίθωμα δεν βρέθηκε ποτέ κατά τον διαχωρισμό της Ταζμανίας από την Αυστραλία 12.000 χρόνια πριν.
Επίλογος
Η πραγματικότητα είναι ότι οι σκύλοι είναι ζώα. Αν το σκεφτείτε, ίσως αυτός είναι ο λόγος που τους αγαπούμε τόσο. Είναι σαν εμάς, αλλά είναι ταυτόχρονα τόσο διαφορετικοί. Βλέπουν τον κόσμο με άλλα μάτια. Λύνουν τα προβλήματά τους με διαφορετικό τρόπο από εμάς και οπωσδήποτε επικοινωνούν διαφορετικά από εμάς.
Τους αγαπάμε τόσο, αλλά πολλές φορές τούς βάζουμε στην οικογένειά μας, στο σπίτι μας και μετά δυσκολευόμαστε, γιατί αρχίζουν να συμπεριφέρονται σαν… ζώα. Είναι όμως δίπλα μας εδώ και χιλιάδες χρόνια, προσφέροντάς μας πολύ περισσότερα από όσα πιστεύαμε ότι ξέρουμε.
Καλωσήρθατε λοιπόν στον κόσμο των σκύλων. Μαζί θα ξετυλίξουμε τις άπειρες δυνατότητές τους και θα καταλάβουμε σιγά σιγά, ότι ένας σκύλος στο σαλόνι μας μπορεί να σημαίνει πολλά περισσότερα για την ψυχή μας, το σώμα μας, για εμάς, τα παιδιά μας και συνολικά για την κοινωνία στην οποία ζούμε. Γιατί 20.000 χρόνια εμπειρίας και κοινής συμβίωσης με τον σκύλο, κάτι μας έδωσε τελικά…
Λήδα Δαούτογλου
