O βετεράνος ηθοποιός με αφορμή τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Καρλ Μαρξ ανανεώνει τη σκηνοθεσία στην παλιότερη επιτυχία του «Ο Μαρξ στο Σόχο» και μιλάει στην Αμαρυσία γι’ αυτήν την παράσταση – σταθμό στην πολύχρονη καριέρα του.
Συνέντευξη: Τάσος Μεργιάννης
Μια από τις εμβληματικότερες θεατρικές παραστάσεις του 21ου αιώνα αναβιώνει στην σκηνή του θεάτρου «Άλμα». Ο Άγγελος Αντωνόπουλος σε έναν καθηλωτικό μονόλογο-ρόλο ζωής υποδύεται τον μεγάλο Γερμανό διανοούμενο Καρλ Μαρξ, ο οποίος σύμφωνα με την πένα του Χάουαρντ Ζιν «επανεμφανίζεται σήμερα στην Νέα Υόρκη, το κέντρο του καπιταλισμού, για να αποκαταστήσει το όνομά του». Με χιούμορ, αλλά και με παράπονο, ο θεμελιωτής του κομμουνισμού που σημάδεψε την παγκόσμια Ιστορία, θυμάται με συγκίνηση και αγάπη την οικογένεια του, «ξεκαθαρίζει» τις περίφημες ρήσεις του, νοσταλγεί και συνδιαλέγεται με τους άλλους μεγάλους της εποχής του (Ένγκελς, Μπακούνιν ) και τελικά διαπιστώνει ότι «τίποτα δεν άλλαξε στον κόσμο τα τελευταία εκατό χρόνια». Ο Άγγελος Αντωνόπουλος έχοντας υπηρετήσει με συνέπεια όλα τα θεατρικά είδη και με μακρά διαδρομή τόσο στον κινηματογράφο όσο και στην τηλεόραση, επαναφέρει στο θεατρικό σανίδι μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του και μιλάει στην Αμαρυσία για πολιτική, θέατρο, την συγγραφική του δραστηριότητα, τα δύσκολα παιδικά του χρόνια που σφυρηλάτησαν την προσωπικότητά του και τον μεγάλο του δάσκαλο, Κάρολο Κουν.
Έντεκα χρόνια μετά από το ανέβασμα της καλλιτεχνικής και εμπορικής επιτυχίας «Ο Μαρξ στο Σόχο», επιστρέφετε με αυτή την παράσταση. Τι σας ώθησε να την επαναλάβετε;
Το 2018 συμπληρώθηκαν 200 χρόνια από την γέννηση του Καρλ Μαρξ και αυτός ήταν ο σημαντικότερος λόγος. Όταν αναφέρω αυτό το γεγονός επί σκηνής, γίνεται «πανηγυρισμός» από τους θεατές. Αισθάνομαι, λοιπόν, ότι τόσο εγώ όσο και το κοινό που προσέρχεται αθρόα στο θέατρο οφείλουμε αυτήν την τιμή στον Μαρξ με αυτήν την επετειακή παράσταση.Μάλιστα, υπάρχουν κάποιες διαφορές στην φιλοσοφία της παράστασης, σε σχέση με το προηγούμενο ανέβασμα, καθώς αυτήν την φορά υπογράφω ο ίδιος την σκηνοθεσία.
Ο συγγραφέας του έργου Χάουαρντ Ζιν λίγο πριν φύγει από τη ζωή, είχε έρθει στην Ελλάδα για να δει την παράσταση. Τι σας είπε;
Μιλήσαμε και φάγαμε μαζί μετά το τέλος της παράστασης. Ήταν ενθουσιασμένος, συγκινημένος και μου είπε χαρακτηριστικά «αυτή ήταν η καλύτερη παράσταση του Μαρξ που έχω δει». Καταλαβαίνετε, λοιπόν, και τη δική μου συγκίνηση.
Αν μπορούσε να συνοψίσει κανείς σε μια φράση την φιλοσοφία του Μαρξ θα έκανε λόγο για «αλλαγή του ίδιου του κόσμου αλλά και της συνείδησης μας γι’ αυτόν». Θεωρείτε ότι κάτι τέτοιο σήμερα έχει βάση;
Πάντα θα έχει βάση. Ο Μαρξ γίνεται σήμερα πιο επίκαιρος από ποτέ λόγω των δύσκολων ιστορικών συγκυριών που περνάει ο κόσμος μας.
Νιώθετε ότι έχει διαστρεβλωθεί σήμερα η φιλοσοφία του;
Ακριβώς επειδή έχει διαστρεβλωθεί, γίνεται και το έργο. Γι’ αυτό τον λόγο ο Μαρξ αναγκάζεται να κατέβει στη Γη για να βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Μόνο που αντί για το Σόχο του Λονδίνου που σχεδίαζε να πάει, φτάνει τελικά στο Σόχο της Νέας Υόρκης, την μητρόπολη του καπιταλισμού δηλαδή.
Είστε ένας άνθρωπος αριστερών καταβολών. Σε ποια ηλικία μελετήσατε το έργο του Μαρξ;
Την αριστερή μου απόκλιση την ανακάλυψα σχεδόν στην εφηβεία. Με τον Μαρξ, όμως και την ευρύτερη φιλοσοφία της αριστερής σκέψης συναντήθηκα στα πιο ώριμα χρόνια μου, όταν συνομίλησα με αγωνιστές και ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας και διάβασα πολλά σχετικά βιβλία.
Τι ανακαλύψατε στον κόσμο του Μαρξ; Τι σας γοήτευσε σ’ αυτόν;
Ανακάλυψα την αγωνιστικότητα και την έμπνευση αυτού του παγκόσμιου άνδρα. Την ιδεολογία που κάνει τους ανθρώπους να γίνονται θυσία για την πραγματοποίηση των ιδανικών τους.
Θεωρείτε ότι ο κομμουνισμός έχει αποτύχει σήμερα;
Όχι βέβαια! Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ήταν βούτυρο στο ψωμί όσων ισχυρίζονται κάτι τέτοιο. Μετά απ’ αυτό το γεγονός αν κοιτάξουμε γύρω μας, θα διαπιστώσουμε ότι ο κομμουνισμός αγωνίζεται και ανθίζει. Παρ’ όλα αυτά, κανείς δεν αντιλέγει στο ότι παρατηρήθηκε διαφθορά – ακόμα και διαστρεβλώσεις – σε πολιτεύματα που έχουν την αφετηρία τους στην αριστερή σκέψη. Στην καθημερινή πραγμάτωση του κομμουνισμού έχουν γίνει τόσο μεγάλη λάθη που αναγκάστηκα να πω ότι «δεν είναι ο κομμουνισμός που απέτυχε, αλλά οι κομμουνιστές».
Παρά την αριστερή ιδεολογία σας, είστε θρησκευόμενος. Μπορούν να είναι συμβατές αυτές οι δυο ιδιότητες;
Η θρησκευόμενη πλευρά της προσωπικότητάς μου δεν προσέκρουσε στην αριστερή μου σκέψη. Από μικρός ήμουν θρησκευόμενος. Αργότερα ανακάλυψα την αριστερά και τον κομμουνισμό. Και μαζί ανακάλυψα ότι και το ένα και το άλλο είναι «πολιτική οικονομία». Ο μεν Χριστός την κατέθεσε με πιο ρομαντικό τρόπο λέγοντας «ο έχων δύο χιτώνας μεταδότω τω μη έχοντι», ο δε Μαρξ αναπτύσσοντας την οικονομική του θεωρία, την οποία ονόμασε «Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας» και η οποία διδάσκεται σήμερα σε όλα τα Πανεπιστήμια του κόσμου.
Στην παράσταση αναφέρεται κάτι σχετικό;
Φυσικά. Λέει ο Μαρξ «έχουν την ιδέα ότι είμαι άθεος. Είναι αλήθεια ότι είχα γράψει «η θρησκεία είναι το όπιο του λαού». Κανείς δεν μπήκε στον κόπο, όμως, να διαβάσει ολόκληρη την παράγραφο, στην οποία αναφέρεται ότι “η θρησκεία είναι ο στεναγμός του καταπιεσμένου πλάσματος»».
Σας ασκήθηκαν ποτέ διώξεις για τις αριστερές σας καταβολές;
Όχι, γιατί δεν υπήρξα τόσο μάχιμος όσο χρειαζόταν για να προκαλέσω τους πολέμιους της Αριστεράς. Είναι κάτι για το οποίο έχω μετανιώσει και δηλώνω την ενοχή μου. Εκείνο που με λύτρωσε είναι ότι κάνω μια δουλειά που με αναγκάζει να είμαι πάντα μάχιμος και πάντα αγωνιστής.
«Τι πιο βασανισμένη ζωή από αυτή του ηθοποιού» έχετε πει. Τι εννοούσατε;
Η ζωή του ηθοποιού είναι ανασφαλής. Δεν διορίζεσαι πουθενά ώστε να πάρεις έναν μισθό και να έχεις ήσυχο το κεφάλι σου. Δεν είσαι ποτέ ήσυχος για την επαύριον. Αγωνίζεσαι πάντα για «τον άρτο τον επιούσιο». Όλα αυτά δημιουργούν έναν φόβο.
Όλα αυτά θα έλεγα ότι στην περίπτωσή σας και μετά από μια τόσο μακρά και επιτυχημένη θεατρική διαδρομή δεν ισχύουν.
Εγώ μπορεί να μην έχω παράπονο. Μπορώ να ομολογήσω ότι η δουλειά μου με υποδέχτηκε καλά. Βλέπω, όμως, πολλούς συναδέλφους που πέρασαν πολύ άσχημα. Και σήμερα με την κρίση τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα.
Ζήσατε την περίοδο της Κατοχής, του Πολέμου, αργότερα του Εμφυλίου. Τι σημάδια άφησαν στην ψυχή σας αυτά τα βιώματα;
Γεννήθηκα πριν από την Κατοχή και έζησα δύσκολα χρόνια. Πείνα και ξυπολυσιά… Η σημερινή εποχή, όμως είναι πιο σκληρή γιατί οι τύχες του κόσμου δεν διακυβεύονται μέσα σε πραγματικά πεδία μαχών. Τα πεδία μαχών σήμερα είναι μεταξύ των τραπεζικών κολοσσών. Πώς να τα πολεμήσεις αυτά; Είμαστε έρμαια των κέντρων αποφάσεων.
Είστε αισιόδοξος για το μέλλον;
Είμαι αισιόδοξος όσο ο άνθρωπος θα δίνει το «παρών» στα προσκλητήρια των εποχών και της ίδιας της τύχης και της μοίρας του.
Πιστεύετε στην νέα γενιά;
Μου αρέσει η νέα γενιά. Έρχονται στην παράσταση νέα παιδιά εφησυχασμένα και φεύγουν ανήσυχα. Αυτό είναι σημαντικό και αισιόδοξο.
Τι σας λένε στο καμαρίνι;
Αντιλαμβάνεστε την συναισθηματική μου φόρτιση μετά από μια τέτοια παράσταση «ξεχειλισμένου ψυχισμού», όπως είναι «Ο Μαρξ στο Σόχο» και ερχόμενος σε επαφή με όλο αυτόν τον κόσμο που με αποζητά και ξεκινάει να με συναντήσει στο θέατρο. Γιατί το θέατρο είναι ένας τόπος συνάντησης ωραίων ανθρώπων.
«Η ποίηση είναι για μένα καταφυγή»
Αποφασίσατε να στραφείτε στο θέατρο σε ηλικία 27 ετών. Θα έλεγε κανείς ότι αργήσατε να το κάνετε. Για ποιο λόγο;
Με βασάνισε πολύ το μεροκάματο. Τα μεταπολεμικά χρόνια ήταν πολύ δύσκολα. Ο χώρος και ο χρόνος που ζούμε μας καθορίζουν. Έκανα ένα σωρό άλλα επαγγέλματα πριν την υποκριτική. Ό, τι έπεφτε μπροστά μου… Εργάστηκα μεταξύ άλλων ως οδηγός ταξί και υπάλληλος σε επιχειρήσεις.
Φοιτήσατε στην σχολή του Κουν. Πώς ήταν ο Κάρολος Κουν ως άνθρωπος και ως δάσκαλος;
Ήταν απέραντος, μεγάλος, απρόβλεπτος, εμπνευσμένος… Μεγάλη μορφή που δεν περιγράφεται εύκολα με λόγια. Οι ώρες της διδασκαλίας του, όσοι είχαμε την τύχη να είμαστε μαθητές του, ευχόμασταν να μην τελειώσουν ποτέ.
Ποιες συμβουλές του κρατάτε ως πολύτιμο φυλακτό ακόμα και σήμερα;
Σε όλα μου τα αδιέξοδα, εξήλθα πάντα σκεπτόμενος τον Κουν. Αυτά που έλεγε και την στάση ζωής του. Αργότερα και επί τρεις δεκαετίες υπήρξατε και εσείς δάσκαλος υποκριτικής.
Υπάρχουν σήμερα μαθητές σας τους οποίους βλέπετε επί σκηνής και καμαρώνετε γι’ αυτούς;
Πάρα πολλοί. Πηγαίνω ακόμα και σήμερα ως θεατής στο θέατρο και τους βλέπω ή συμμετέχω ως καλεσμένος σε κάποιους θιάσους και τυχαίνει να συνεργάζομαι μαζί τους. Είναι κάτι που με συγκινεί πολύ.
«Άγνωστος πόλεμος», «Πανθέοι», «Μαντάμ Σουσού»… Στην τηλεόραση έχετε κάνει μεγάλες επιτυχίες. Βλέπετε παλαιότερες δουλειές σας;
Όσο μπορώ τις βλέπω. Πολλές φορές, μάλιστα, δεν εγκρίνω τον εαυτό μου. Τυχαίνει για παράδειγμα να μην μου αρέσει ο τρόπος με τον οποίο αποδίδω μια σκηνή ή εκφέρω μια φράση. Έχω καινούργια άποψη και θα τις γύριζα διαφορετικά σήμερα.
Λάθη κάνατε στην πορεία σας;
Βεβαίως. Κυρίως λάθος επιλογές. Αλλά αυτά είναι απρόβλεπτά.
Σε προσωπικό επίπεδο νιώθετε «χορτάτος»;
Ευλογημένος θα έλεγα. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπήρξαν και απρόοπτες απογοητεύσεις.
Έχετε εκδώσει δύο μυθιστορήματα και μια ποιητική συλλογή. Τι σας ώθησε να στραφείτε στην συγγραφή;
Ήταν μια καθαρά παρορμητική ανάγκη. Ειδικά η ποίηση είναι για μένα καταφυγή. Τις νύχτες που δεν μπορούσα να ησυχάσω, κατέληγα στο γραφείο μου και έγραφα. Οι νυχτερινές ώρες είναι οι καλύτερες για την συγκέντρωση του νου.
Υπάρχει στο συρτάρι σας σήμερα νέο υλικό;
Υπάρχει και ελπίζω ότι θα εκδοθεί καθώς υπάρχει μεγάλη ζήτηση.
Υπάρχει κάτι που λείπει κάτι από τη ζωή σας σήμερα;
Η νιότη. Ο πανδαμάτωρ χρόνος φρόντισε γι’ αυτό.
INFO
«Ο Μαρξ στο Σόχο»
Θέατρο Άλμα: Ακομινάτου 15-17 & Αγ. Κωνσταντίνου, Μεταξουργείο, τηλ. 2105220100
Παραστάσεις: Κάθε Σάββατο στις 21.00 και κάθε Κυριακή στις 19.30
Τιμές εισιτηρίων: Γενική είσοδος: 15 ευρώ – Ανέργων, φοιτητικό και άνω των 65: 10 ευρώ
Προπώληση: Viva.gr
Συντελεστές
Ερμηνεύει ο Άγγελος Αντωνόπουλος
Μετάφραση: Άρης Λασκαράτος
Σκηνοθεσία -Δραματουργική επεξεργασία: Άγγελος Αντωνόπουλος
Σκηνικά- Κοστούμια: Γιώργος Ασημακόπουλος
Επιμέλεια σκηνικού: Γιώργος Λυντζέρης
Φωτισμοί – video: Βασίλης Κλωτσοτήρας
Eπεξεργασία video: Νίκος Γιαβρόπουλος
Μουσική επιμέλεια – Οργάνωση παραγωγής: Βάνα Πεφάνη
Φωτογραφίες: Παύλος Φυσάκης
Δημιουργικό έντυπου υλικού: Γιάννης Καρδάσης