ΠΙΣΤΕΥΩ Σ’ ΕΝΑ ΘΕΟ, ΑΚΡΙΤΑ, ΔΙΓΕΝΗ, ΣΤΡΑΤΕΥΟΜΕΝΟ, ΠΑΣΧΟΝΤΑ…
ΠΙΣΤΕΥΩ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, ΤΟ ΧΩΜΑΤΕΝΙΟ ΑΛΩΝΙ,
ΟΠΟΥ ΜΕΡΑ ΚΑΙ ΝΥΧΤΑ, ΠΑΛΕΥΕΙ Ο ΑΚΡΙΤΑΣ ΜΕ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ.
«ΒΟΗΘΕΙΑ!» ΚΡΑΖΕΙΣ, ΚΥΡΙΕ, ΚΙ ΑΚΟΥΩ…
ΕΓΩ ΚΑΙ ΣΥ ΜΟΝΑΧΑ ΥΠΑΡΧΟΥΜΕ………
ΕΓΩ ΚΑΙ ΣΥ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΝΑ…
Γράφει η ΑΔΑΜΑΝΤΙΑ ΤΡΙΑΡΧΗ – ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ
Μόνον ο πνευματικός γιος του Διγενή στον Ψηλορείτη, ο ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ της «ΑΣΚΗΤΙΚΗΣ» (1927) είχε το προνόμιο να παραδώσει αυτά τα ρήματα «μεταφυσικής πίστης».
Νεοέλληνες λογοτέχνες μάς κληροδότησαν έργο υψηλής Ποίησης και επιβλητικού όγκου, αλλά ο Κρητικός ήρωας του Λόγου άφησε στα Ελληνικά Γράμματα δημιουργία του μεγαλύτερου πλούτου και του δυνατότερου διανοητικού πάθους. Ποιητική ιδιοσυγκρασία και «αχόρταγη ψυχή» για φιλοσοφική γνώση, βυθιζόταν σε κείμενα θρησκειών, φιλοσόφων, ποιητών, πολιτικών, και «πολλών ανθρώπων ίδεν άστεα» «ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ», τυραννισμένος, με το σκοπό:
Να ακούσει το «ΜΗΝΥΜΑ» του «ΘΕΟΥ»!
Και αυτό ήταν: Η διαρκής πάλη του πνεύματος εναντίον της ύλης, με ανώτατη αρετή όχι να είναι ελεύθερος ο άνθρωπος, αλλά ΝΑ ΜΑΧΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ! Με τη νίκη να μην είναι η αξία του ανθρώπου, αλλά «ο αγώνας για τη Νίκη»…
Ταυτισμένος με τη γενέθλια γη, την αιματοποτισμένη για τη λευτεριά της, στο έργο του εκφράζει συνεχώς τη βιοθεωρία του, ατενίζοντας τη ζωή και το θάνατο με «Κρητική Ματιά»: Της περηφάνειας, του οράματος, του μόχθου της ανάβασης ως την κορυφή του ηθικού χρέους, για να χαράζεται ο εσταυρωμένος άνθρωπος ως πρότυπο στην καρδιά και η σταύρωση ως ο «μόνος δρόμος Ανάστασης».
Πάντοτε υπό το πνεύμα του κειμένου της «Ασκητικής», μια νέα, μοναδική «Οδύσσεια» (1938), φιλοσοφικό ποίημα 33.333 στίχων, «το έπος του σύγχρονου ανθρώπου» -κατά το Λίνο Πολίτη- μεγάλος αριθμός τραγωδιών, μεταφράσεις από τον Όμηρο ως τον Δάντη, ονομαστά μυθιστορήματα, όπως «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», βιβλία ταξιδιωτικού στοχασμού: Οι παραπάνω αναφορές δίνουν ένα περίγραμμα της κληρονομιάς Καζαντζάκη, θαυμαστής, ιδιότυπης – μοναχικής. Κατά το τελευταίο στάδιο της ζωής του, με τη στροφή στο μυθιστόρημα, αναδεικνύεται ο πιο πολυδιαβασμένος Έλληνας και, μαζί με τον Κωνσταντίνο Καβάφη, μέχρι σήμερα ταξιδεύει την Ελλάδα στον κόσμο. Η Αμερική υποδέχεται με θαυμασμό την μετάφραση της «Οδύσσειας» από τον Κ. Φράιερ, τα μυθιστορήματά του μεταγράφονται από την τέχνη του κινηματογράφου. Εμείς, έχουμε το πλεονέκτημα να ακούμε αυτούσιο τον παλμό της γλώσσας του, που έρχεται από την κρητική λαλιά και τη διδαχή του Ψυχάρη, με τους χυμούς, τα χρώματα και τους ήχους της γης μας αλλά και με τη συχνή προσταγή, «Ελευτερία ή Θάνατος».
Homo Hellenicus
Ο ελληνικός άνθρωπος. Απόσπασμα.
«Από την πεδιάδα του Μαραθώνα έως τα γκρεμισμένα τείχη του Μεσολογγίου κι από το Μεσολόγγι έως τα θρυλικά βουνά της Βόρειας Ηπείρου, κι από τη Βόρεια Ήπειρο, έως τη μεγαλομάρτυρα Κύπρο, μπορούμε βήμα με βήμα, αιώνα με αιώνα, να παρακολουθήσουμε απάνω στην Ελλάδα το περπάτημα της Ελευτερίας. Και πάντα και σήμερα ακόμα, στη μεγάλη αδιαντροπιά του σύγχρονου κόσμου, η περήφανη, η φτωχή, η κουρελιασμένη Ελλάδα, η καταματωμένη από το ίδιο της το αίμα, η καταματωμένη από τους ίδιους της τους φίλους, στέκεται όρθια, στο μεγάλο ηθικό ξεπεσμό του κόσμου και φοράει στα αιματωμένα μαλλιά της, σαν την Ελευτερία, ένα στεφάνι καμωμένο από το λίγο χορτάρι που έχει απομείνει στη ρημαγμένη της γης.
Τέτοια περιφέρεται τώρα, από βουνό σε βουνό, από χωριό σε χωριό, από πολιτεία σε πολιτεία, όλο αίματα κι ανένδοτη, η Ελευτερία, στο ηρωικό αρχοντονήσι, την Κύπρο.
Τέτοια περιφέρεται, αιώνες σαρανταπληγιασμένη κι αθάνατη, μέσα στην Ιστορία μας. Και πάει μπροστά η Ελλάδα, με κίντυνο της ζωής της, και της ανοίγει δρόμο.
………
…Ηρωική πρωτοπόρα μιας αυστηρής Μοίρας, που την σπρώχνει ν’ ανεβαίνει ακατάπαυστα, η Ελλάδα σηκώνει το Σταυρό της κι ανεβαίνει τον ανήφορο του αιώνιου μαρτυρίου και της αιώνιας ανανεούμενης Ανάστασης».
(Από το περιοδικό Θεσσαλικά Γράμματα, Ιανουάριος 1961)
