Μικρές ποινές για την τραγωδία στο Μάτι, μεγάλες προσωπικές μας ευθύνες

Γράφει ο Γεώργιος Γενετζάκης, φιλόλογος στο Χαλάνδρι

Με αφορμή τις διαμαρτυρίες που είδαν το φως της δημοσιότητας για τις «μικρές» ποινές που επιβλήθηκαν από το αρμόδιο δικαστήριο στους υπεύθυνους της τραγωδίας στο Μάτι, θα ήθελα να αποτυπώσω μερικές σκέψεις μου.

Κάποιες φορές στη ζωή συμβαίνει το εξής παράξενο: πολλές παραβατικές συμπεριφορές πολιτών, μικρής σημασίας από μόνες τους, όταν κάποτε συμπέσουν χρονικά και τοπικά, μπορεί να δημιουργήσουν ένα αρνητικό αποτέλεσμα τεραστίων διαστάσεων. Ενίοτε και τραγωδία. Για παράδειγμα, η επιπόλαιη συμπεριφορά μερικών οδηγών, βαρέων οχημάτων κυρίως, που αρνούνται να τοποθετήσουν αντιολισθητικές αλυσίδες στα λάστιχα των αυτοκινήτων τους στη διάρκεια χιονόπτωσης στην Εθνική οδό, παρά τις προειδοποιήσεις της τροχαίας, σε συνδυασμό με την πλημμελή επιτελική αρμόδια οργάνωση, μπορεί κάποτε να προκαλέσει χάος σε ένα κομμάτι της Εθνικής οδού με ανυπολόγιστες συνέπειες. Το έχουμε ήδη γνωρίσει στο παρελθόν -η χώρα κόπηκε στη μέση.

Η φωτιά στο Μάτι ξεκινάει από την απρονοησία ενός 65χρονου άνδρα να κάψει ξύλα στην αυλή του. Ωστόσο, αυτή η αμέλεια βρίσκει συμμάχους εκτός από τον ισχυρότατο άνεμο εκείνης της ημέρας και δεκάδες άλλες περιπτώσεις αρνητικής ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ένα τεράστιο σύνολο ανθρωπίνων αδυναμιών, κρατικών και ατομικών παραλείψεων, εσφαλμένων επιτελικών εκτιμήσεων των οργάνων του κράτους, τυχαίων συμπτώσεων, αδιαφορίας και αρνητικής καθημερινής συμπεριφοράς γίνονται το προσάναμμα μίας τεράστιας φωτιάς και τελικά η τραγωδία των 104 νεκρών. Η απρονοησία γίνεται εγκληματική αμέλεια.

Σαφέστατα οι ασφαλιστικές δικλείδες της τεχνολογίας -και εδώ έγκειται η καταλυτική ευθύνη της Πολιτείας- μειώνουν τις πιθανότητες ανθρώπινου λάθους, αλλά δεν τις μηδενίζουν. Για παράδειγμα στις 9 Φεβρουαρίου 2016 στη Γερμανία, επειδή ο Σταθμάρχης απασχολούταν με το κινητό του, πάτησε λάθος κουμπί και, παρά την ύπαρξη μηχανημάτων τελευταίας τεχνολογίας, είχαμε ανάλογη τραγωδία από τη μετωπική σύγκρουση δύο τρένων με 12 νεκρούς και 85 τραυματίες (τιμωρήθηκε με τριάμισι χρόνια φυλάκισης για ανθρωποκτονία από αμέλεια).

Η αμαξοστοιχία στα Τέμπη πηγαινοερχόταν 364 ημέρες με το ήδη γνωστό προβληματικό τεχνικό σύστημα υποστήριξης. Την 365η ημέρα εκτυλίσσεται η τραγωδία από το συνδυασμό ατομικών εγκληματικών αμελειών (όχι μόνο του σταθμάρχη) και ελλιπούς τεχνολογικής στήριξης.Δεν είναι δυνατό να έχουμε από πίσω μας έναν αστυνομικό ή κάμερες παρακολούθησης, για να εποπτεύεται η συμπεριφορά μας. Επομένως, είναι αναγκαίο να γίνει συνείδηση όλων μας ότι μέσα σε μία κοινωνία η συμπεριφορά του κάθε πολίτη έχει αντίκτυπο-σαν ένα σύστημα συγκοινωνούντων δοχείων- στην κοινωνία. Οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι η τήρηση των νόμων μάς προστατεύει.

Στην πατρίδα μας τις τελευταίες δεκαετίες, κυρίως μετά την Μεταπολίτευση, έχει διαμορφωθεί στη νοοτροπία πολλών Νεοελλήνων, από μία εσφαλμένη αντίληψη «προοδευτικότητας», κλίμα ελαστικής συνείδησης σε θέματα αυτοπειθαρχίας. Το παρατηρούμε έντονα στο δρόμο μεταξύ των οδηγών, στους τηλεοπτικούς διαλόγους, στα σχολειά μας, στα πανεπιστήμια, στους δημοσίους υπαλλήλους, στους αθλητικούς χώρους.

Όταν προκληθεί το κακό, αναζητάμε τους υπεύθυνους, παραβλέποντας τις ατομικές ευθύνες. Έχουμε την εντύπωση ότι οι μεγάλες ποινές -που σε καμία περίπτωση δεν απαλύνουν τον πόνο των συγγενών των θυμάτων- από μόνες τους μπορούν να αποτρέψουν το ενδεχόμενο μίας νέας τραγωδίας, λησμονώντας ότι πολλά περιστατικά απειθαρχίας του καθενός μας συμβάλλουν καταλυτικά ενίοτε στη διαμόρφωση μίας κρίσης.

Το περίεργο είναι ότι ο καθένας μας μπορεί να δικαιολογεί στη συνείδηση του την προσωπική του αμέλεια, (π.χ. ο εκπαιδευτικός που καθυστερεί συστηματικά να μπει στην αίθουσα διδασκαλίας), όταν όμως απευθύνεται σε δημόσια υπηρεσία, δεν δικαιολογεί καμία καθυστέρηση. Λησμονεί όμως ότι δεν «έχει» μόνο αυτός το «δικαίωμα» της ελλιπούς πειθαρχίας. Το «έχουν» και οι άλλοι. Ουσιαστικά τρώμε από τις σάρκες μας με τη συγκεκριμένη νοοτροπία της «Ανατολής».

Εάν πραγματικά εμείς οι Έλληνες επιθυμούμε ένα σύγχρονο κράτος, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε και την ανάγκη πειθαρχίας στους νόμους σε καθημερινή βάση. Θεωρείται αναγκαίο οι φορείς κύρους και εξουσίας να δρομολογήσουν εκείνες τις διαδικασίες, τουλάχιστον για τη νέα γενιά που θα μας διαδεχτεί, για να αποκτήσουμε μία πιο υπεύθυνη στάση στην καθημερινότητά μας.