Γράφει ο Ευάγγελος Γ. Τσούκας: Κλινικός Φυσικοθεραπευτής – etsoukas@rehabilitation.gr
Kαθώς ο σχολικός χρόνος μπήκε σε ομαλή (;) τροχιά και η σχολική ζωή βρίσκεται σε μια «μετ’ εμποδίων» εξέλιξη, θεωρώ χρήσιμο, να εστιάσω το ενδιαφέρον μου σε κάποιες από τις καθημερινές, απτές, αλλά πάντα «ανοιχτές» πραγματικότητες των παιδιών, χωρίς να αγνοώ, φυσικά, την Παιδεία μας, ως το ΜΕΓΑΛΟ εκπαιδευτικό και κοινωνικό μας πρόβλημα, με τις πολλές παραμέτρους και τις ποικίλες αποχρώσεις τους…
Ξεκινώ από την εικόνα της 6χρονης ανηψούλας μου: σέρνει (και σέρνεται) κάθε μέρα μια υπέρβαρη σχολική σάκα, προς και από το σχολείο, σε μια άχαρη, κοπιώδη διαδρομή. Είναι αναγκαίο να δούμε για λίγο πίσω από την αυλόπορτα του σχολείου για να διαπιστώσουμε ότι τα παιδιά μας δοκιμάζονται σωματικά με πολλούς τρόπους από απλά καθημερινά πράγματα της σχολικής καθημερινότητάς τους που θέτουν σε κίνδυνο την υγεία και την ομαλή τους ανάπτυξη.
Ατυχώς, οι όροι της λειτουργίας του σχολείου δεν επηρεάζουν μόνο το περιεχόμενο της σχολικής σάκας. Διαφοροποιούν όλη τη σχολική φοίτηση των μικρών «μαθητών» μέσα σε τόσο λίγο χρόνο. Ας σκεφτούμε τι έγινε στα πρωτάκια του Δημοτικού από τον περασμένο Ιούνιο μέχρι τις αρχές του Σεπτεμβρίου. Σχεδόν αυτόματα τα νήπια από «παιδιά» έγιναν «μαθητές». Από τη χαλαρότητα του Νηπιαγωγείου, πέρασαν στην «καθιστική» εκπαίδευση του Δημοτικού. Από την αυθόρμητη δράση, μπήκαν στους περιορισμούς της σχολικής τάξης και στην «αιχμαλωσία» των μαθητικών υποχρεώσεων. Από το ελεύθερο πρόγραμμα, στις απαιτήσεις των χωριστών μαθημάτων και την «αχθοφορία» της σχολικής σάκας. Όλα αυτά μέσα σε τόσο λίγο χρόνο…
Αν εξετάσει βαθύτερα κανείς αυτές τις αλλαγές θα διαπιστώσει ότι δεν συνιστούν μόνο μια απλή «μετάβαση» από μια βαθμίδα σε μιαν άλλη. Συνεπάγονται μικρά ή μεγάλα προβλήματα που δεν επηρεάζουν μόνο τον ψυχισμό των παιδιών, αλλά δοκιμάζουν την υγεία και τη σωματική τους ακεραιότητα. Δεν θα αναφερθώ στις ψυχολογικές διεργασίες αυτής της μετάβασης. Το κάνουν άλλοι ειδικότεροι από μένα. Εγώ θα μιλήσω με τη ματιά και την 20ετή εμπειρία του Κλινικού Φυσικοθεραπευτή για κάποιες πιο «ορατές» όψεις και επιπτώσεις της καθημερινότητας των παιδιών… Θα μιλήσω, για τη σωματική νοημοσύνη τους που παραβιάζεται και απειλείται από κάποιους εμφανείς ή υποκρυπτόμενους κινδύνους, που ενδέχεται να επηρεάσουν βλαπτικά την υγεία τους και πιο συγκεκριμένα τη μυοσκελετική δομή τους.
Μαθαίνοντας να αξιοποιούμε τη «σοφία» της Σωματικής Νοημοσύνης, αξιοποιούμε συγχρόνως και το πνεύμα μας. Μπαίνουμε στην καρδιά του προβλήματος της ψυχοσωματικής μας υγείας. Είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε οποιαδήποτε κατάσταση. Το σώμα μας αποτελεί βασική προϋπόθεση για να μπορέσει να επιζήσει, να αναπτυχθεί και να εξελιχθεί το λαμπερό μας πνεύμα. Είναι μια ζεστή φωλιά προστασίας και φροντίδας. Ωστόσο, είναι πραγματικά ο μεγάλος χαμένος κάθε φορά που αναμετριέται με το πνεύμα και στέκεται πάντα εμπόδιο στο δρόμο του… Το σώμα μας ξέρει καλά τι θέλει. Τι είναι καλό για μας. Ακόμη και όταν αισθάνεται την ανάγκη να εκτελέσει μια έκταση του κορμού του, όταν νιώθει την ανάγκη να κινηθεί, να ξαπλώσει, να αναπνεύσει βαθιά… Αυτές είναι φυσικές ανάγκες των παιδιών δεν συμβιβάζονται πάντα με το πρωτόκολλο της σχολικής τάξης. Ούτε με την «τελετουργία» της διδασκαλίας. Γι’ αυτό, είναι ανάγκη να ικανοποιούνται ή τουλάχιστον να διευκολύνονται. Είναι απλά αντιδράσεις που προκαλούνται από φυσική ανάγκη.
Για να βοηθήσουμε τα παιδιά να διοχετεύσουν τη συσσωρευμένη ενέργειά τους και να ΜΗΝ αντιμετωπίσουν μυοσκελετικά προβλήματα, να ΜΗΝ αποκτήσουν σωματικές δυσμορφίες ή επιβλαβείς κινητικές συνήθειες και να συμβάλλουμε στο να παρακολουθήσουν ανετότερα και αποδοτικότερα τη σχολική τους φοίτηση, πρέπει να σκεφτούμε απλές ή φαινομενικά επουσιώδεις παρεμβάσεις που θα βοηθήσουν σημαντικά τα παιδιά μας. Πρόκειται για συνθήκες και πραγματικότητες που παραθεωρούνται, ή που διαφεύγουν από την προσοχή εκπαιδευτικών και γονέων για το πώς κάθονται στην καρέκλα του γραφείου τους, πώς κινούνται, πώς αποκτούν βασικές καθημερινές συνήθειες για τη σωματική τους υγεία. Για τα θέματα αυτά χρειάζεται συχνή παρακολούθηση και συγκεκριμένες παρεμβάσεις, όπου κρίνεται απαραίτητο…
Ως Φυσικοθεραπευτής συνιστώ, εκθύμως, για τα μικρά παιδιά, αντί του κλασικού άβολου καθίσματος ένα «ειδικό κάθισμα » (μια στρόγγυλη μπάλα στα μέτρα του παιδιού) που επιτρέπει περισσότερη και ανετότερη κίνηση και δίνει τη δυνατότητα πλάγιας και κυκλικής μετατόπισης που είναι φυσική ανάγκη των παιδιών. Φυσικά, δεν μιλώ για κάτι νεωτερικό ή ασυνήθιστο. Το παράδειγμα μιας ευρύτερης θεώρησης με στόχο την Παιδαγωγική της σχολικής τάξης ως χωροταξία και λειτουργικότητα, μας το έδωσαν πριν από χρόνια οι Φινλανδοί, οι Σουηδοί και ιδιαίτερα οι Γερμανοί, με πολύ συγκροτημένες μελέτες και έρευνες. Στη χώρα μας δεν υπάρχουν αντίστοιχες, δυστυχώς. Άραγε, δεν μπορούν να γίνουν; Ιδού, ένα πεδίο δράσης για έναν σύγχρονο Δήμο, όπως είναι ο Δήμος Αμαρουσίου, που αγαπούμε και υπηρετούμε ο καθένας με τον τρόπο του. Είναι καιρός να παρακολουθήσουμε κάποιες «φωτεινές εξαιρέσεις»…
Η αφορμή για την εστίαση σε κάποιες από τις πραγματικότητες της σχολικής ζωής δόθηκε από την όμορφη και προοδευτική πόλη των Τρικάλων. Οι ποικίλες δραστηριότητες που αναπτύσσονται σ’ αυτόν τον Δήμο συμπεριέλαβαν και το φαινομενικά απλό θέμα, του πώς μπορούν να κάθονται τα παιδιά στα θρανία τους εξασφαλίζοντας και την υγεία και τη χωρίς κόπο προσήλωσή τους στο μάθημα. Τα σχόλια που ακολούθησαν στο διαδίκτυο ήταν από καταφατικά μέχρι ενθουσιαστικά, από συγκρατημένα αισιόδοξα μέχρι πλήρως επιδοκιμαστικά ενός Δήμου που σέβεται έμπρακτα το παιδί και κατανοεί τις ανάγκες του. Το πιο ευχάριστο: πρωτοβουλίες παρόμοιες και επαινετές αναλήφθηκαν και σε άλλες περιοχές της πατρίδας μας (ειδικό σχολείο Χαλκιδικής, στην Κρήτη, σε ολοήμερα σχολεία κ.λπ.).
Μήπως, θα πρέπει να δοκιμάσουμε παρόμοιες πρακτικές με γνώμονα την υγεία και την ευεξία των παιδιών; Τέλος, μήπως θα πρέπει να προσεγγίσουμε το υπέροχο δώρο της φύσης (σωματική νοημοσύνη) ξεκλειδώνοντας τα μυστικά της σε μια ολιστική προσέγγιση της υγείας των παιδιών μας;
