Αλλά και συνήθεια των νέων ήταν να κάνουν καντάδες, με κιθάρες και μαντολίνα κάτω από το παράθυρο της καλής τους, αποκαλύπτοντας τον έρωτά τους μέσα από την ευαισθησία και τον ρομαντισμό της Ζακυνθινής ψυχής.
Και η μουσική παράδοση συνεχίζεται, αφού σήμερα η Ζάκυνθος έχει να επιδείξει πλούσιες μουσικές εκδηλώσεις όσο και αξιόλογα φεστιβάλ, τζαζ και κλασικής μουσικής.
Πρωτοπορία όμως και στο θέατρο το «ωραίο Τζάντε». Πριν από περίπου τρεις αιώνες ξεπηδάει και αναπτύσσεται εκεί ένα ιδιότυπο θεατρικό είδος, οι λεγόμενες «ομιλίες». λαϊκές, υπαίθριες παραστάσεις, ένα είδος «θεάτρου δρόμου» ή λαϊκής επιθεώρησης. Απλοί άνθρωποι παίρνουν μέρος με διασκεδαστικούς, σατιρικούς αυτοσχεδιασμούς, τις λεγόμενες παρλάτες, που συχνά καταγγέλλουν κοινωνικές αδικίες. Το φημισμένο Ζακυνθινό καρναβάλι, με σαφή επιρροή από το αντίστοιχο καρναβάλι της Βενετίας, ακόμη και σήμερα συνεχίζει τη θεατρική παράδοση με το ιδιότυπο αυτό θεατρικό είδος.
Ακόμη και στο Θέατρο Σκιών όμως, τον γνωστό Καραγκιόζη η Ζάκυνθος «έτεινε χείρα βοηθείας». Η συνδρομή της είναι η ανεπανάληπτη, κωμική φιγούρα, εκείνη του Σιορ Διονύσιου ή Νιόνιου. Φαντασιόπληκτος Ζακυνθινός ο Σιορ Νιόνιος είναι ο τύπος του πολιτισμένου, καλοντυμένου δανδή που μιλά γρήγορα με την παραφθαρμένη Ελληνοϊταλική προφορά του ˙ ξεπεσμένος αριστοκράτης επίσης που καυχιέται για την αρχοντική καταγωγή του. Ταυτόχρονα, όντας αγαθός και απονήρευτος πέφτει εύκολα στα δίχτυα του κατεργάρη Καραγκιόζη!
Στη θεατρική παράδοση του νησιού εντάσσονται επίσης και καλλιεργούνται με επιτυχία το λυρικό θέατρο και η όπερα. Ωστόσο, ένα μεγάλο όνομα ηχεί στη θεατρική ιστορία του νησιού αλλά και σε εκείνη ολόκληρης της Ελλάδας. Το όνομα του Ζακύνθιου θεατρικού συγγραφέα Αντώνιου Μάτεση, ιδρυτή του νέου Ελληνικού θεάτρου. Το πρωτοποριακό για την εποχή, βαθειά κοινωνικό έργο του «Βασιλικός», με επιδράσεις από τον Ευρωπαϊκό διαφωτισμό και ρομαντισμό, είναι μια δραματική κωμωδία με έντονο κοινωνικό προβληματισμό.
Ανεξάντλητο όμως θα μπορούσε να είναι το θέμα της συνεισφοράς της Ζακύνθου στην νεώτερη Ελληνική λογοτεχνία. Περίοπτη θέση κατέχουν γνήσια τέκνα του νησιού στο Πάνθεον της Ελληνικής Γραμματολογίας. Ποιητές, πεζογράφοι, δοκιμιογράφοι, θεατρικοί συγγραφείς, μεταφραστές… Αντώνιος Μαρτελάος, ποιητής και δάσκαλος, Ούγο Φώσκολος, ποιητής, δάσκαλος του Ανδρέα Κάλβου, Γεώργιος Τερτσέτης, συγγραφέας, δικαστής στη δίκη του Κολοκοτρώνη, Γρηγόριος Ξενόπουλος, συγγραφέας, δημοσιογράφος, Διονύσιος Ρώμας, συγγραφέας, μεταφραστής, είναι μόνο μερικοί από αυτούς, αλλά και πολλοί άλλοι ακόμη, περισσότερο ή λιγότερο γνωστοί.
Δύο εξέχουσες μορφές όμως έδωσε στην ποίηση η Ζάκυνθος. Τον Διονύσιο Σολωμό και τον Ανδρέα Κάλβο. Γνήσιες Ελληνικές φωνές και οι δύο, εθνικό κεφάλαιο όμως δυσθεώρητων διαστάσεων για εμάς τους Έλληνες ο Σολωμός. Αρχηγέτης της καινοτόμου Επτανησιακής Σχολής της νέας Ελληνικής λογοτεχνίας μας και γεννήτορας της Ελληνικής ποίησης μια από αυτές, αφού σηματοδοτεί ποιητική πρωτοπορία γράφοντας στίχους λυρικούς, ανώτερου ποιητικού κάλλους, σαν κι’ αυτούς που ενδεικτικά αναφέρουμε, από τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» ˙ στίχους υμνητικούς για τη θυσία των πολιορκημένων Μεσολογγιτών οι οποίοι ξεπερνούν τις αλλεπάλληλες δυσκολίες που έχουν να παλέψουν ˙ ακόμα κι’ αυτές, όπως η δειλία και η ολιγοψυχία μπροστά στο θάνατο που καταφθάνει στην πιο όμορφη ώρα της μαγευτικής, ανοιξιάτικης φύσης!
Μάγεμα η φύσις κι’ όνειρο
στην ομορφιά και χάρη
Η μαύρη πέτρα ολόχρυση
και το ξερό χορτάρι
με χίλιες βρύσες χύνεται,
με χίλιες γλώσσες κραίνει:
όποιος πεθάνει σήμερα
χίλιες φορές πεθαίνει.
Ταγός του νεοελληνικού έθνους, άλλη σημαντικότατη πλευρά του, αφού στοχασμοί αισθαντικοί, φλογερής ελληνολατρίας βγαίνουν απ’ την ψυχή του, σαν κι’ αυτούς… «μήγαρις έχω άλλο στο νου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;» λέει στο πεζό του έργο «Διάλογος», ή εκείνος ο γραμμένος στα Ιταλικά στοχασμός του που μας παραδόθηκε από τον Ιάκωβο Πολυλά «Κλείσε μέσα στην ψυχή σου την Ελλάδα, και θα αισθανθείς μέσα σου να λαχταρίζει κάθε είδος μεγαλείου».
Ευεργετικό είναι λοιπόν να ανατρέχουμε συχνά – πυκνά σ’ αυτόν αφού όπως λέει ο Οδυσσέας Ελύτης …
Όπου κι αν σας βρίσκει το κακό αδελφοί
όπου κι αν θολώνει ο νους σας
μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό
και μνημονεύετε
Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.
Η λαλιά που δεν ξέρει από ψέμα
θα αναπαύσει το πρόσωπο του μαρτυρίου
με το λίγο βάμμα του γλαυκού στα χείλη.
Οδυσσέας Ελύτης (Άξιον εστί)
Σε στιγμές εθνικής δοκιμασίας σαν τις σημερινές, θα εμπνεόμαστε και θα αντλούμε ζωογόνο δύναμη από τον αληθινό, γνήσιο και ενθαρρυντικό του λόγο!
Ας κλείσουμε όμως αυτή τη σύντομη περιήγηση στο Φιόρο του Λεβάντε, με χαρακτηριστικές εκφάνσεις της προσωπικότητας και της ποιητικής του Ανδρέα Κάλβου. Η πατριωτική και θαρραλέα, εμβληματική του ρήση «θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία», από την ωδή του «εις Σάμον» είναι μια από αυτές. Τέλος, οι διθυραμβικοί στίχοι για τη γενέτειρά του Ζάκυνθο, από την ωδή του «Ο φιλόπατρις» διατρανώνουν την άκρατη πατριδολατρία που χαρακτηρίζει την ποιητική του ˙ όχι μόνον αποτυπώνουν τη βαθειά του αγάπη γι’ αυτήν αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύουν την ακαταμάχητη γοητεία της, το μεγαλείο και τη μεγάλη πολιτιστική της αξία.
Ο φιλόπατρις
Ω φιλτάτη πατρίς,
ώ θαυμασία νήσος
Ζάκυνθε˙ συ μου έδωκας
την πνοήν, και του Απόλλωνος
τα χρυσά δώρα!
[…………………]
Ποτέ δεν σε ελησμόνησα,
ποτέ˙ – Και η τύχη μ’ έρριψε
μακρά από σε ˙ με είδε
το πέμπτον του αιώνος
εις ξένα έθνη.
Αλλά ευτυχής ή δύστηνος,
όταν το φως επλούτη
τα βουνά, και τα κύματα,
σε εμπρός των οφθαλμών μου
πάντοτε είχον.
[………………………….]
Χαίρε Αυσονία, χαίρε
και συ Αλβιών, χαιρέτωσαν
τα ένδοξα Παρίσια˙
ωραία και μόνη η Ζάκυνθος
με κυριεύει
[…………………………]
Ας μη μου δώσει η μοίρα μου
εις ξένην γην τον τάφον˙
είναι γλυκύς ο θάνατος
μόνον όταν κοιμώμεθα
εις την πατρίδα.
Μαρία Σπυροπούλου – Θεοδωρίδου
Φιλόλογος
mar.spirop@gmail.com, www.marysdesk.wordpress.com
