Συχνά, γράφοντας ή μιλώντας κάνουμε λάθη. Άλλες φορές από άγνοια, άλλες από συνήθεια και άλλες από μίμηση.
Κάποιες τέτοιες περιπτώσεις φράσεων και λέξεων, που τις ακούμε ή τις γράφουμε λάθος, θα επιχειρήσουμε -με πολύ απλά λόγια- να γράψουμε τη σωστή ετυμολογία, ή να διορθώσουμε τη λανθασμένη ερμηνεία που κάνουμε γι΄ αυτές:
1. Θέλουμε να πούμε ότι κάποιος βρέθηκε στο επίκεντρο μιας κρίσης και στην πλέον δυσχερή θέση και συνηθίζουμε να λέμε ότι «βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα». Αυτό είναι λάθος, γιατί ενώ ο κυκλώνας είναι ένας θυελλώδης άνεμος που προκαλεί γιγαντιαία δίνη και συνοδεύεται από καταρρακτώδεις βροχές, στο «μάτι του κυκλώνα», -που είναι μια μικρή έκταση στο κέντρο του- επικρατεί… νηνεμία!
2. Μερικές φορές χρησιμοποιούμε τη φράση «εξ απαλών ονύχων» με τη σημασία ήπια, απαλά…, π.χ. «Του άσκησαν κριτική “εξ απαλών ονύχων”, αποφεύγοντας να συγκρουσθούν μαζί του». Η χρήση αυτή είναι λανθασμένη, διότι η φράση σημαίνει «από πολύ μικρή, από την παιδική ηλικία», τότε που τα νύχια είναι ακόμα απαλά. Για αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο με χρονική σημασία.
3. Τη συνηθισμένη φράση: «Όσον αφορά…», πολλοί τη γράφουν και τη λένε «Ως αναφορά…», και αυτό είναι λάθος.
4. Λέμε συχνά: «Εξαγάγουμε (Αόριστος) π.χ. προϊόντα» αντί του ορθού: «Εξάγουμε (Ενεστώτας) προϊόντα».
5. Ποιο είναι το σωστό; Καταχωρισμένος ή καταχωρημένος; Εδώ έχουμε το αρχαίο ρήμα «καταχωρίζω», που σήμαινε -όπως και τώρα- «τοποθετώ» στην κατάλληλη θέση. Δεν πρέπει να το συγχέουμε με το ελληνιστικό «καταχωρώ» που σημαίνει «παραδίδω κάτι σε κάποιον» ή ενδίδω ή υποχωρώ.
Συνεπώς, εφ΄ όσον αναφερόμαστε σε εγγραφή καταλόγου ή αρχειοθέτηση, είναι σωστό να χρησιμοποιούμε τους τύπους καταχωρίζω, Αόριστος: καταχώρισα, καταχωρισμένος κ.λ.π. και όχι τους τύπους του καταχωρώ, Αόριστος: καταχώρησα, καταχωρημένος, κ.λ.π.. Όμως σχεδόν πάντα βρίσκουμε στο γραπτό λόγο μας τη γραφή «καταχωρημένος».
6. Λέμε π.χ. «εκείνο αφορά στη σημερινή κατάσταση…» και είναι λάθος. Το σωστό είναι: «εκείνο αφορά τη σημερινή κατάσταση…».
7. Αναρωτιόμαστε πως να γράψουμε το ρήμα έ δ ω σ α, με ωμέγα ή με όμικρον; Εδώ και τα δύο είναι σωστά. Προτιμούμε όμως τη Σχολική Γραμματική που προκρίνει το ω μ έ γ α.
8. Πολλές φορές συγχέουμε τη λέξη έ ω λ α με τη ομόηχη της α ί ο λ α. Και γράφουμε π.χ. «Τα επιχειρήματα της υπεράσπισης στη δίκη, ήταν έωλα…». Η γραφή αυτή είναι λάθος γιατί έωλα σημαίνει πεπαλαιωμένα, μπαγιάτικα, ξεπερασμένα,…
Το ορθό είναι «αίολα» -από τον Θεό των ανέμων Αίολο- και σημαίνει αστήρικτα, αιωρούμενα, εύκολα ανατρεπόμενα, ασταθή.
9. Συχνά λέμε και γράφουμε λάθος τη λέξη α π α θ α ν α τ ί ζ ω που σημαίνει κάνω κάτι αθάνατο – γράφοντας αποθανατίζω. Εφόσον προέρχεται από την πρόθεση α π ό και το επίθετο αθάνατος, ο ορθός τύπος είναι απαθανατίζω, διότι η πρόθεση α π ό χάνει το τελικό φωνήεν της όταν ακολουθεί β΄ συνθετικό που αρχίζει από φωνήεν. Όταν το β΄ συνθετικό αρχίζει από σύμφωνο ή πρόθεση α π ό παραμένει π.χ. Απογοητεύω.
10. Γράφουμε τη λέξη γενηθήτω και αυτό είναι το σωστό αφού το ρήμα είναι γίγνομαι. Η γραφή γεννηθήτω με δυο νι είναι λάθος γιατί το ρήμα μας δεν είναι το γεννώμαι.
«Ε! Σεις Ρωμηοί που δεν μπορεί
κανείς να σας γελάσει
Χαλάσατε το ρωμαίικο
πριν άλλος το χαλάσει…».
Ελένη Κονιαρέλλη – Σιακή
