Συχνά ακούμε, βλέπουμε, ή διαβάζουμε για τις σύγχρονες ανακαλύψεις και τα θαυμαστά επιτεύγματα της Επιστήμης και της Τεχνολογίας και έκπληκτοι αναρωτιόμαστε πώς είναι δυνατόν να έχουν προχωρήσει μπροστά και να έχουν εξελιχθεί με τόσα σημαντικά, γρήγορα και υπερβατικά βήματα, πλήθος θεμάτων που κάποτε τα θεωρούσαμε απλές υποθέσεις, ενοράσεις, ή φαντασιώσεις, σε ένα χώρο της ψυχής μας γεμάτο μυστήριο, έκσταση και σιωπή.
Έτσι, μου φάνηκε σαν υπέρλογη αλήθεια όταν διάβασα πρόσφατα, ότι επιστήμονες έλυσαν το μυστήριο, για το πότε γράφτηκαν οι πλέον γνωστοί και διάσημοι στίχοι …Δέδυκε μεν ά σελάνα…, της μεγάλης λυρικής ποιήτριας της Λέσβου Σαπφούς, την οποία ο Σωκράτης θαύμαζε για την υπέροχη ποίησή της και την αποκαλούσε «Ωραία», ο Πλάτων την ονόμασε «Δέκατη Μούσα» σε ένα επίγραμμα που αποδίδεται σ΄αυτόν και οι Αρχαίοι Έλληνες όταν έλεγαν «η ποιήτρια» εννοούσαν τη Σαπφώ, όπως όταν έλεγαν «ο ποιητής» εννοούσαν τον Όμηρο. Και το ερώτημα είναι: «Πότε έγραψε η Σαπφώ αυτούς τους στίχους; Έχουν περάσει από τότε μέχρι σήμερα, περίπου 26 αιώνες…» Η σχετική είδηση – έκπληξη, μας λέει:
«Φυσικοί και αστρονόμοι του Πανεπιστημίου του Τέξας – Άρλινγκτον, χρησιμοποίησαν εξελιγμένο αστρονομικό λογισμικό, με το οποίο, όπως ανακοίνωσαν, χρονολόγησαν ότι στους πρώτους μήνες (τέλος χειμώνα με αρχή άνοιξης) πιθανώς του 570 π.Χ. έγραψε η λυρική ποιήτρια Σαπφώ, ένα από τα γνωστότερα ποιήματά της το οποίο αναφέρεται στο νυχτερινό ουρανό της Ελλάδας και ειδικότερα στις Πλειάδες (Πούλια).
Ο γερμανικής καταγωγής καθηγητής Φυσικής Μάνφρεντ Κουντζ και επικεφαλής της μελέτης, ο αστρονόμος Λέβεντ Γκούρντεμιρ (διευθυντής του Πλανηταρίου του αμερικανικού πανεπιστημίου) και ο αστρονόμος Μάρτιν Τζορτζ (πρώην πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Πλανηταρίων και νυν ερευνητής του Εθνικού Ινστιτούτου Αστρονομικών Ερευνών της Ταϊλάνδης) έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό Αστρονομικής Ιστορίας, «Journal of Astronomical History».
Οι διάσημοι στίχοι της Σαπφούς είναι:
Δέδυκε μεν ά σελάνα
και Πληιάδες, μέσαι δε
νύκτες πάρα δ΄ έρχετ΄ ώρα,
εγώ δε μόνα κατεύδω.
(και σε μετάφραση του Οδυσσέα Ελύτη)
Γρήγορα η ώρα πέρασε,
μεσάνυχτα κοντεύουν
πάει το φεγγάρι πάει
κι η Πούλια βασιλέψανε
και μόνο εγώ κείτομαι δω
μονάχη κι έρημη.
Με τη βοήθεια του λογισμικού Starry Night 7,3 και του πλανηταριακού συστήματος Digistar 5, οι επιστήμονες υπολόγισαν ότι το ποίημα γράφτηκε -ή αναφέρεται- στις 25 Ιανουαρίου 570 π.Χ. Αυτή είναι η νωρίτερη δυνατή ημερομηνία που οι Πλειάδες -ένα αστρικό σμήνος, στον αστερισμό του Ταύρου- θα είχαν «δύσει» τα μεσάνυχτα… Το αργότερο που η Σαπφώ εκείνη τη χρονιά θα μπορούσε να είχε δει τις Πλειάδες το βράδυ από τη Μ υ τ ι λ ή ν η, ήταν στις 31 Μαρτίου.
Στην ουσία, η εκτίμηση αυτή επιβεβαιώνει αστρονομικά τις εκτιμήσεις άλλων ειδικών, για το πότε γράφτηκε το ποίημα. Η Σαπφώ, που πέθανε περίπου το 570 π.Χ. έκανε συχνές αναφορές στα ουράνια σώματα (Ήλιο, Σελήνη, Αφροδίτη) και κατά τους ερμηνευτές πρέπει να θεωρηθεί ότι ά τ υ π α, συνέβαλε στην ανάπτυξη της Ελληνικής Αστρονομίας.
Αλήθεια, πόσο σημαντικό θα πρέπει να φαντάζει σήμερα στη σκέψη μας, ένα θέμα της χώρας μας με πνευματική ευωδία που απασχόλησε τόσους σπουδαίους επιστήμονες, μέχρι να επιτύχουν να βρουν τη λύση του!
Αλήθεια, συμβαίνει αυτό σ΄ εμάς ή όχι; Ποιος θα μας πει;
Ελένη Κονιαρέλλη-Σιακή
