Όσοι είχαν την τύχη να βρεθούν την Τετάρτη 4 Σεπτεμβρίου στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Αγίας Παρασκευής μπήκαν για δυο ώρες «στην τροχιά της μαγικής αστρόσκονης του Διονύση Σιμόπουλου». Η Αμαρυσία ήταν εκεί και κατέγραψε τα όσα σημαντικά είπε ο κορυφαίος αστροφυσικός.
Επιμέλεια: Αλέξανδρος Καζαντζίδης, Τάσος Μεργιάννης
Ο Διονύσης Σιμόπουλος επί 120 λεπτά αφηγήθηκε στο κοινό την πορεία του προς τα άστρα. Σταχυολόγησε τους σπουδαιότερους σταθμούς της προσωπικής του διαδρομής , όπως αυτοί καταγράφονται στο τελευταίο του βιβλίο «Από τα Ψηλαλώνια στο Φεγγάρι» (εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ), έδωσε τους παριστάμενους την δική του ερμηνεία σε θεμελιώδεις έννοιες του Σύμπαντος και συγκίνησε το κοινό όταν αναφέρθηκε στο σοβαρό πρόβλημα υγείας που αντιμετώπισε. Τη συζήτηση συντόνισε ο δημοσιογράφος Γιάννης Μπασκόζος, ενώ το «παρών», μεταξύ άλλων, έδωσαν ο δήμαρχος Αγίας Παρασκευής Βασίλης Ζορμπάς και ο προκάτοχός του, Γιάννης Σταθόπουλος.
Ας αφήσουμε τα λόγια του κορυφαίου αστροφυσικού να μιλήσουν….
To σοβαρό πρόβλημα υγείας που αντιμετώπισε
«Πάντοτε ήμουν ενάντια σε αυτοβιογραφικές καταστάσεις. Εμπεριέχουν ένα είδος εγωισμού. Παρ’ όλα αυτά, ξεκίνησα να γράφω πώς το 1969 έζησα το διαστημικό πρόγραμμα «Απόλλων»(το οποίο είχα την τύχη να καλύψω για μια αθηναϊκή εφημερίδα) και βρέθηκα στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι λίγο πριν από την εκτόξευση του «Απόλλων 11». Το γράψιμο συνέπεσε με τις χημειοθεραπείες μου. Διαγνώστηκα με καρκίνο στο πάγκρεας πέρσι τον Οκτώβριο. Από τον Νοέμβριο έως αυτό τον Μάρτιο που έκανα χημειοθεραπείες, έγραφα παράλληλα το βιβλίο μου. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόση δύναμη έδωσε αυτή η παραδοχή μου για την ασθένεια σε φίλους και αγνώστους με ανάλογο πρόβλημα».
Πώς ασχολήθηκε με το σύμπαν
«Όλα έγιναν τυχαία. Έτυχε να είμαι στην κατάλληλη θέση, την κατάλληλη στιγμή και να με δουν οι κατάλληλοι άνθρωποι για να μπορέσω να προχωρήσω σε αυτό τον κλάδο. Για βιοποριστικούς λόγους ξεκίνησα ως φοιτητής να εργάζομαι το 1967 στο Πλανητάριο του Πανεπιστημίου της Λουιζιάνα των ΗΠΑ. Ύστερα από τρία χρόνια που δημιουργήθηκε το μεγάλο Πλανητάριο στο ίδιο μέρος, ο καθηγητής μου με πρότεινε για βοηθό. Μία διετία μετά, ο τότε Διευθυντής του Πλανηταρίου αποφάσισε να γίνει… χίπις και αποχώρησε. “Χήρεψε” η θέση. Το ΔΣ πήρε αμέσως μετά τον Διευθυντή του Πλανηταρίου στο Λονδίνο. Λόγω διαφωνιών, έφυγε κι αυτός λίγους μήνες αργότερα. Βαρέθηκαν να κοιτάζουν τους καλύτερους. Με γνώριζαν και έτσι με πρότειναν για τη θέση. Το μόνο που τους ρώτησα ήταν “περισσότερα χρήματα;”. Μου απάντησαν “ναι” και είπα “γιατί όχι;”. Έτσι ξεκίνησε η δική μου περιπέτεια, συγχρόνως με την περιπέτεια του ανθρώπου στη Σελήνη».
Ο ρόλος της φαντασίας
«Παίζει ρόλο σε οτιδήποτε. Αλλά, η έμπνευση αντιπροσωπεύει περίπου το 5% για το αποτέλεσμα μιας δουλειάς. Το 95% είναι ιδρώτας, προσπάθεια».
Η αγάπη για την επιστημονική φαντασία
«Όταν έπεσε στα χέρια μου η τριλογία του Ισαάκ Ασίμοφ, ξεκίνησε η αγάπη μου για την επιστημονική φαντασία, η οποία έχει αυτό το καλό, σε κάνει να σκέφτεσαι. Με έχει βοηθήσει, βέβαια, περισσότερο ως άνθρωπο παρά ως επιστήμονα. Η επιστημονική φαντασία βασίζεται σε κάτι μεν απτό που έχει βρει η επιστήμη, αλλά το προχωράει ανεξέλεγκτα. Πάντως, ο τρόπος που γράφεται ένα μυθιστόρημα, ιδίως όταν είναι σπουδαίο, ενδιαφέρει τους επιστήμονες, γιατί ξεπερνά τα όρια του μύθου.
Ο συγγραφέας Καρλς Σέιγκεν, μάλιστα, είναι ανάμεσα στους ανθρώπους που αγαπώ πολύ και ήθελα πάντα να μοιάσω. Τα λεγόμενά του στα βιβλία και τα ντοκιμαντέρ του είχαν μία μέθοδο απλοποίησης δύσκολων εννοιών, που προσπάθησα όλες αυτές τις δεκαετίες να μιμηθώ. Δεν ξέρω αν το κατόρθωσα, αλλά ο τρόπος αυτός είναι ο μοναδικός για να κατανοήσει και ο πιο απλός άνθρωπος όλα αυτά τα καταπληκτικά που ανακαλύπτουμε με τα τηλεσκόπια και τις διαστημοσυσκευές για το σύμπαν».
Η σύνδεση του ανθρώπου με το Σύμπαν
«Το 99% των χημικών στοιχείων που αποτελούν το σώμα είναι το υδρογόνο, το οξυγόνο, το άζωτο κι ο άνθρακας, τα οποία γεννήθηκαν τη στιγμή της γέννησης του σύμπαντος. Το υδρογόνο, που αντιπροσωπεύει τα 2/3 του σώματός μας, γεννήθηκε μαζί με τη δημιουργία του Σύμπαντος, πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Άρα, όταν σας ρωτούν την ηλικία σας, μην νομίζετε ότι είστε… 20, 40, 60 ετών κ.ο.κ. Είστε σχεδόν 13,8 δισεκατομμύρια χρονών. Προερχόμαστε, λοιπόν, από το Σύμπαν. Όταν πεθάνουμε, τα χημικά μας στοιχεία δεν θα καταστραφούν. Σε περίπου 6 με 7 δισεκατομμύρια χρόνια, μόλις διαλυθεί η Γη από τη διόγκωση του Ήλιου, αυτά θα διασκορπιστούν στο Σύμπαν για να φτιάξουν διαφορετικούς πλανήτες ή άλλα όντα, ίσως σαν εμάς».
Η σχέση μας με τον χρόνο
«Είτε μας αρέσει είτε όχι, η ταχύτητα του φωτός είναι το όριο του σύμπαντος. Όχι επειδή το είπε ο Αϊνστάιν και το αποδέχεται η σύγχρονη επιστήμη, αλλά επειδή πράγματι είναι. Πρόκειται για ένα όριο που δεν μπορεί να υπερβεί καμία τεχνολογία. Οπότε, είμαστε περιορισμένοι χωροχρονικά, από το όριο των 300.000 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Έστω ότι με έναν μαγικό τρόπο καταρρίπταμε αυτό τον φραγμό. Τι θα συνέβαινε σε αυτή την περίπτωση; Το… έλα να δεις! Κυριολεκτικά, η καταστροφή του σύμπαντος, σε χρόνο μηδέν. Καλύτερα να μην συνέβαινε».
Υπάρχουν εξωγήινοι;
«Αν δεν υπάρχει απόδειξη αυτών που υποστηρίζει κάποιος, δεν μπορεί κάτι να γίνει αποδεκτό. Εδώ και 50 χρόνια που ασχολούμαι με την αστροφυσική, έχω ακούσει τα πάντα, ακόμα και ότι δεν πήγαμε στο φεγγάρι. Στην αρχή, όταν ήμουν νεώτερος, θύμωνα. Προσπαθούσα να καταπολεμήσω τις ψευδοεπιστήμες, όπως της αστρολογίας. Πλέον έχω σηκώσει τα χέρια ψηλά. Αν θέλεις να πιστεύεις κάτι, με γεια σου και χαρά σου. Θα προσπαθώ, όμως, όσο ζω, να δίνω την πραγματική εικόνα τους σύμπαντος, όπως την περιγράφει η αποδεδειγμένη επιστήμη».
Πότε θα πάμε στον Άρη
«Μια επανδρωμένη αποστολή στον Άρη δεν πρόκειται να συμβεί πριν από το 2070. Υπάρχουν προβλήματα τεχνολογικά που δεν έχουν λυθεί ακόμα. Και να λυθούν αυτά, χρειάζεται η δαπάνη πολλών χρημάτων που δεν βλέπονται ακόμα από πουθενά. Εξάλλου, το ταξίδι στη Σελήνη είναι πολύ εύκολο. Τρεις μέρες και φτάσαμε κι άλλες τόσες για να γυρίσουμε. Για μία αποστολή στον Άρη θα χρειαστούμε 6-8 μήνες για να πάμε και άλλους τόσους για να επιστρέψουμε. Επειδή όμως, πρέπει Άρης και Γη να έρθουν στη μικρότερη απόστασή τους, θα πρέπει να περιμένουμε άλλα δύο χρόνια και έτσι θα υπάρχει η δαπάνη πολλών χρημάτων. Την επόμενη δεκαετία, ωστόσο, προβλέπω ότι θα εγκαταστήσουμε ανθρώπινα ερευνητικά κέντρα στην επιφάνεια της Σελήνης, πιο μικρά στην αρχή και μεγαλύτερα στη συνέχεια, αλλά για τον Άρη πρέπει να περιμένουμε».
Οι δαπάνες για το Διάστημα
«Η επιστήμη δεν είναι μία διαδικασία δαπανών χωρίς να υπάρχει μέλλον. Μπορεί να μην ξέρουμε αυτή τη στιγμή που θα μπορούσε να οδηγήσει μία ανακάλυψη που κοστίζει πολλά, αλλά σε μερικά χρόνια ενδέχεται να μάθουμε κάτι σπουδαίο. Για παράδειγμα, καθένας μας χρησιμοποιεί 50-60 διαφορετικά αντικείμενα που προέρχονται από τη διαστημική έρευνα χρόνων, όπως το κινητό τηλέφωνο. Είναι μια συσκευή, η οποία έχει 120 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη υπολογιστική δύναμη από αυτή που έστειλε τους ανθρώπους στο Φεγγάρι, πριν από 50 χρόνια».
H καταστροφή του Περιβάλλοντος
«Έχουμε κυριολεκτικά καταστρέψει τον εαυτό μας με τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε στο Περιβάλλον. Ίσως σήμερα το 2019 να μπορούμε να πούμε ότι βρισκόμαστε σε μία μη αναστρέψιμη κατάσταση. Η Γη, έτσι κι αλλιώς, δεν δίνει φράγκο για μας. Ακόμα και αν επιβιώσουμε, η κατάσταση που θα επικρατεί στο “σπίτι” μας θα είναι δραματική. Δεν είναι λύση η μετοίκηση σε άλλους πλανήτες για τη σωτηρία της ανθρωπότητας. Πρέπει πρώτα να πασχίσουμε να σώσουμε ότι σώζεται, να αναπτύξουμε την τεχνολογία μας σε τέτοιο βαθμό που να μας λύσει προβλήματα. Αξιοποιώντας την ηλιακή ενέργεια, μπορούμε να κάνουμε τη Σαχάρα… παράδεισο».
Αστρονομία και εκπαίδευση
«Πιστεύω ακράδαντα ότι η γνώση της αστρονομίας – αστροφυσικής πρέπει να διοχετεύεται από μικρές ηλικίες, ίσως την πρώτη δημοτικού. Ήταν εγκληματικό ότι καταργήθηκε “το άλφα και το ωμέγα” της επιστήμης, ακόμα και στο λύκειο. Ήταν ένα μάθημα που διδάσκονταν από τη γέννηση του ελληνικού κράτους, το 1830, έως και το 2000. Δεν μπορεί να τελειώνει ένας μαθητής το σχολείο και να μην ξέρει τη διαφορά ενός άστρου από έναν πλανήτη. Αν με κάποιο τρόπο μπορούσε το Υπουργείο Παιδείας να βρει τον τρόπο να κάνει τα παιδιά να σκέφτονται, τότε χαλάλι η αστρονομία».
Βιογραφικό
Ο Διονύσης Π. Σιμόπουλος γεννήθηκε το 1943 στα Γιάννενα. Είναι αστροφυσικός, επίτιμος διευθυντής του Ευγενίδειου Πλανηταρίου, βραβευμένος για τη συνεισφορά του στην αστρονομική εκπαίδευση, με σημαντική συγγραφική και δημοσιογραφική δραστηριότητα στον Τύπο, στην τηλεόραση και ως σεναριογράφος σε ενημερωτικές εκπομπές. Σπούδασε Πολιτική Επικοινωνία και Αστροφυσική στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Λουιζιάνα των ΗΠΑ. Άρχισε να εργάζεται τον Ιανουάριο του 1968 στο Κέντρο Τεχνών και Επιστημών της Λουιζιάνα όπου χρημάτισε Βοηθός Διευθυντής Εκπαίδευσης και Διευθυντής Πλανηταρίου. Τον Οκτώβριο του 1972 προσκλήθηκε στην Αθήνα από το Ίδρυμα Ευγενίδου όπου εργάστηκε ως Διευθυντής του Ευγενίδειου Πλανηταρίου μέχρι το 2014.
Χρημάτισε Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Αστρονομική Εκπαίδευση (1994-2002), μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Διεθνούς Εταιρείας Πλανηταρίων (1978-2008), Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Ευρωπαϊκών και Μεσογειακών Πλανηταρίων (1976-2008). Είναι Εταίρος (Fellow) της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας της Αγγλίας (από το 1978) και της Διεθνούς Εταιρείας Πλανηταρίων (από το 1980), και τακτικό μέλος πολλών άλλων διεθνών επιστημονικών οργανώσεων. Το 1996 έλαβε την ανώτατη τιμητική διάκριση (IPSServiceAward) της Διεθνούς Εταιρείας Πλανηταρίων για τη συνεισφορά του στη διεθνή αστρονομική εκπαίδευση, ενώ το 2006 τιμήθηκε με τον «Ακαδημαϊκό Φοίνικα» του Υπουργείου Παιδείας της Γαλλίας. Το 2012 η Ένωση Ελλήνων Φυσικών τον τίμησε για τη σημαντική του συμβολή στην εκλαΐκευση της επιστήμης στη χώρα μας.
«Από τα Ψηλαλώνια στο Φεγγάρι»
Στο νέο του βιβλίο «Από τα Ψηλαλώνια στο Φεγγάρι» (εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, Ιούνιος 2019) ο κορυφαίος αστροφυσικός ξεδιπλώνει με την αμεσότητα και το προσιτό συγγραφικό του ύφος τις τεχνολογικές και επιστημονικές εξελίξεις που μας οδήγησαν στο Φεγγάρι, αλλά και την κούρσα της κατάκτησης του Σύμπαντος κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Παράλληλα, εισάγει τους αναγνώστες στα χνάρια της προσωπικής του διαδρομής μέσα από γεγονότα-σταθμούς, καθοριστικά και χαρακτηριστικά της σημαντικής του πορείας.
Από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, ακόμα κυκλοφορούν τα βιβλία του «Η άνοιξη του Σύμπαντος»(2018) και «Είμαστε αστρόσκονη» (2017). Ο Διονύσης Σιμόπουλος έχει να επιδείξει πλούσια συγγραφική δραστηριότητα. Έχει γράψει περισσότερα από 27 βιβλία, πάνω από 500 σενάρια με θέματα επιστημονικής επιμόρφωσης σε σειρές εκπομπών για την τηλεόραση, πάνω από 250 σενάρια (κείμενα και σκηνοθεσία) πολυθεαμάτων Πλανηταρίου. Τέλος, έχει δώσει πάνω από 500 διαλέξεις με θέματα Επιστήμης και Αστροφυσικής σ’ ολόκληρη τη χώρα.