Γράφει ο Γεώργιος Γενετζάκης, φιλόλογος στο Χαλάνδρι
Οι πρόσφατες ευρωεκλογές επαναφέρουν στην επιφάνεια της δημόσιας ζωής το θέμα της ποιότητας του πολιτικού λόγου. Σήμερα, οι πολίτες σε μεγάλο ποσοστό έχουν συνειδητοποιήσει πλέον – τουλάχιστον εκτός από εκείνους που είναι συναισθηματικά ή ιδεολογικά δεμένοι με το κόμμα τους και δεν περιμένουν να προβληματιστούν με αυτά που θα ακούσουν,- ότι ο λόγος του κάθε πολιτικού πρέπει να περιέχει σοβαρά, ορθά δομημένα επιχειρήματα και στατιστικά στοιχεία με μεγάλη αποδεικτική ισχύ.
Ο εκπρόσωπος του λαού δεν εντυπωσιάζει απλώς με υποσχέσεις για οικονομικές παροχές υψηλού κόστους, αλλά οφείλει συγχρόνως να αποδεικνύει με στοιχεία πώς μπορεί να γίνει πραγματικότητα μία εξαγγελία του, χωρίς όμως να θίγονται άλλες κοινωνικές παροχές. Ο λόγος του πολιτικού διατυπώνεται με συγκεκριμένα παραδείγματα όχι αόριστα και γενικά. Ο πολιτικός πρέπει να πείθει με χρήση της κοινής λογικής και είναι επιβεβλημένο να απαντά στα ερωτήματα που του τίθενται, όχι να υπεκφεύγει.
Ο κάθε πολιτικός είναι αναγκαίο να υποστηρίζει με αξιόπιστους συλλογισμούς τις θέσεις του. Συγχρόνως, ο πολιτικός λόγος δεν περιέχει ύβρεις. Δεν χαρακτηρίζει αρνητικά τον πολιτικό του αντίπαλο. Δεν τον μειώνει λεκτικά. Προσπαθεί να αποδείξει το άτοπο των θέσεων του άλλου, χωρίς να χρησιμοποιεί αρνητικούς προσδιορισμούς (απατεώνας, ψεύτης, πουλημένος, ανόητος κ.α). Το θυμικό κάποιων πολιτών μπορεί να ικανοποιείται ακούγοντας τον αρχηγό του κόμματός του να υβρίζει τον πολιτικό του αντίπαλο.
Η πλειονότητα των πολιτών όμως δεν αρκείται στις ύβρεις. Επιθυμεί να ακούσει αλήθειες. Επιδιώκει να βελτιώσει τη ζωή της. Οι ύβρεις είναι πυροτεχνήματα: εντυπωσιάζουν αρχικά και μετά χάνονται. Δεν προσφέρουν τίποτε το ουσιαστικό πέρα από την ευκαιριακή εντύπωση που προκαλούν. Επίσης, ας μην ξεχνάμε ότι οι ιδέες και οι απόψεις παλεύουν μεταξύ τους, όχι οι άνθρωποι (Victor Hugo). Οι εκπρόσωποι των κομμάτων δεν είναι εχθροί μεταξύ τους. Υποτίθεται ότι εργάζονται για το κοινό καλό.
Επομένως, οι πολιτικοί όλων των κομμάτων δεν χάνουν την ψυχραιμία τους, δεν φανατίζονται, δεν φωνάζουν, δεν προσβάλλουν. Διδάσκουν έμπρακτα τη διαλεκτική ικανότητα. Πόσες φορές απογοητευμένοι αλλάζουμε κανάλι στην τηλεόραση, επειδή κάποιοι πολιτικοί καταστρατηγούν φανερά κάθε προϋπόθεση εποικοδομητικού διαλόγου; Μπορεί να λέγονται αλήθειες αλλά ο τρόπος εκφοράς τους να είναι αποκρουστικός. «Η αλήθεια διατυπώνεται με αληθινό τρόπο» (John Stuart Mill).
Η πολιτική δεν γίνεται με όρους ποδοσφαίρου. Η ποδοσφαιροποίηση της πολιτικής συσκοτίζει το νου και προκαλεί πόλωση μέσα στο κοινωνικό σώμα. Δημιουργεί οπαδούς. Επενδύει στο μίσος του αντιπάλου. Επιδιώκει το διχασμό. Αντίθετα, ο κάθε πολιτικός απλώς προτείνει έναν άλλο τρόπο, μία άλλη σύλληψη αντιμετώπισης της ζωής και καλεί τους πολίτες να την υιοθετήσουν με την ψήφο τους. Παράλληλα, ο λόγος του πολιτικού συμβάλλει στην ωριμότητα των πολιτών.
Όπως ακριβώς μέσα σε μία οικογένεια ο λόγος των γονέων εκτός από επικοινωνιακός μεταξύ τους είναι και παραδειγματικός προς τα παιδιά τους, έτσι και οι πολιτικοί με τον τρόπο που μιλούν προτείνουν πρότυπα σκέψης και λεκτικής συμπεριφοράς στους πολίτες. Ο πολιτικός που διακόπτει τον άλλο, που δεν τον αφήνει να ολοκληρώσει τη σκέψη του, που μιλάει συγχρόνως με τον συνομιλητή του και επομένως δεν τον ακούει, που βιάζεται να απαντήσει, που εκνευρίζεται, παραδειγματίζει αντίστοιχους τρόπους συνομιλίας στους πολίτες. Και έτσι καθιερώνεται η έκπτωση του συνομιλείν.
Ο πολιτικός λόγος δεν μπορεί να χρησιμοποιεί ανακριβή ή πρόχειρα στοιχεία, γνωρίζοντας ότι η αλήθεια μόνο έχει μακροπρόθεσμη ισχύ, ενώ το ψέμα βραχυπρόθεσμη. Ο πολιτικός με τον λόγο του είναι αναγκαίο να προκαλεί ένα υγιή προβληματισμό στους πολίτες, πέρα από προκαταλήψεις, στερεότυπα, λαϊκισμούς, εφόσον κατανοεί την αξία της αποστολής του. Ας ελπίσουμε ότι οι νέοι άνθρωποι της πατρίδας μας που θα εισέλθουν στην Ευρωβουλή θα έχουν συνειδητοποιήσει την προβληματικότητα του σημερινού τοξικού πολιτικού λόγου και θα δράσουν ανάλογα. Ο αξιόπιστος πολιτικός λόγος μπορεί να γίνει ανάχωμα στην απογοήτευση των πολιτών και εν τέλει στην αποχή τους από τις πολιτικές τους υποχρεώσεις.
