Αξιοκρατία στο Δημόσιο: Μονόδρομος για ένα αποτελεσματικό Κράτος.

Η λέξη «αξιοκρατία» έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον τα τελευταία χρόνια σε δημόσιες συζητήσεις, πολιτικά προγράμματα και θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο, η εφαρμογή της στο ελληνικό Δημόσιο παρέμεινε επί δεκαετίες ζητούμενο, με τα φαινόμενα πελατειακών σχέσεων, αναξιοκρατικών προσλήψεων και απουσίας ουσιαστικής αξιολόγησης να ρίχνουν βαριά σκιά στην εύρυθμη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού.

Η κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας την ανάγκη ενίσχυσης της αποδοτικότητας και της εμπιστοσύνης των πολιτών στους θεσμούς, προχώρησε πρόσφατα στην εξαγγελία ενός νέου συστήματος αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων, στο πλαίσιο της γενικότερης μεταρρύθμισης της Δημόσιας Διοίκησης. Η αξιολόγηση αναμένεται να βασίζεται σε αντικειμενικά κριτήρια, δείκτες επίδοσης, στόχους και δεξιότητες, ενώ θα συνδέεται με την επιμόρφωση, την εξέλιξη και, ενδεχομένως, με ανταμοιβές ή κυρώσεις.

Η αξιοκρατία δεν είναι μόνο ηθική επιταγή. Είναι και λειτουργική ανάγκη. Ένα κράτος που επιλέγει, τοποθετεί και επιβραβεύει τους ανθρώπους του με βάση τις ικανότητες και την απόδοσή τους λειτουργεί πιο γρήγορα, πιο αποτελεσματικά και πιο δίκαια. Σε αντίθεση, ένα κράτος που παρακάμπτει την αξιοκρατία δημιουργεί αδικίες, ενισχύει τη γραφειοκρατία και μειώνει την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς.

Η αξιολόγηση στο Δημόσιο δεν είναι μια νέα ιδέα. Έχουν γίνει στο παρελθόν αρκετές απόπειρες θεσμοθέτησης σχετικών μηχανισμών, που όμως είτε έμειναν στα χαρτιά είτε απέτυχαν στην εφαρμογή τους, εξαιτίας πολιτικών παρεμβάσεων, ελλείψεων στο σύστημα ή αντιδράσεων από συνδικαλιστικούς φορείς.

1. Να θεσπιστεί ένα δίκαιο, διαφανές και αντικειμενικό σύστημα αξιολόγησης, που θα εστιάζει σε ποιοτικά και ποσοτικά αποτελέσματα και όχι σε τυπικά προσόντα ή προσωπικές σχέσεις.
2. Να εφαρμοστεί καθολικά, χωρίς εξαιρέσεις, με ουσιαστική συμμετοχή των ίδιων των δημοσίων υπαλλήλων, έτσι ώστε η αξιολόγηση να μην εκληφθεί ως απειλή αλλά ως ευκαιρία βελτίωσης και αναγνώρισης.

Η επιτυχία της μεταρρύθμισης δεν θα κριθεί στις προθέσεις, αλλά στην υλοποίηση. Για να επιτευχθεί πραγματική αξιοκρατία, απαιτούνται:
• Εκπαίδευση και επιμόρφωση των στελεχών που θα συμμετέχουν στην αξιολόγηση.
• Ψηφιακά εργαλεία και δείκτες που θα διευκολύνουν την καταγραφή και αποτίμηση της απόδοσης.
• Θεσμικές δικλίδες που θα αποτρέπουν την αυθαιρεσία και θα διασφαλίζουν την αμεροληψία.
• Αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης για προαγωγές, επιβραβεύσεις αλλά και στοχευμένες παρεμβάσεις όπου απαιτείται βελτίωση.

Τρόπο Τινά , η προώθηση της αξιοκρατίας στο Δημόσιο, μέσα από ένα σύγχρονο και λειτουργικό σύστημα αξιολόγησης, αποτελεί καθοριστικό βήμα για τη μετάβαση σε μια Δημόσια Διοίκηση αποτελεσματική, υπεύθυνη και κοντά στον πολίτη. Αν εφαρμοστεί σωστά, θα αποτελέσει θεμέλιο για την ανανέωση του κρατικού μηχανισμού, την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς και την ανάδειξη των άξιων και ικανών στελεχών που μπορούν να υπηρετήσουν το δημόσιο συμφέρον με επάρκεια και εντιμότητα.